AVRUPA, RUSYA'YA BAÐIMLI MI?

• 1.03.2022
• 1970
• Twitter'da Paylaþ
• facede

Prof. Dr. Emre ALKÝN

OECD ve AB verisi bize gösteriyor ki, Rus gazýna baðýmlýlýk üzerine yapýlan yorumlar, kartezyen analizler içermiyor.

Deðerli dostlar... Ukrayna ve Rusya arasýndaki gerginlik üzerine yorum yapanlarý izlerken derinliðin kaybolduðunu görünce  sosyal medyadan bir uyarý yapmak zorunda kaldým: “... Falanca ülke doðalgazýnýn büyük çoðunluðunu Rusya'dan alýyor” þeklinde kestirmeci yorumlar yapmadan önce tavsiyem, ilgili ülkenin enerji tüketimi içinde doðalgazýn payýna bakýlmasý. Örneðin, elektrik üretimi...

OECD VERÝLERÝ
Ben bu paylaþýmý yaptýktan az sonra Prof. Dr. Kerem Alkin Hoca, OECD (Ýktisadi Ýþ Birliði ve Kalkýnma Teþkilatý) verilerini de kullanarak þöyle bir cevap yazdý: “...Tüm Avrupa Birliði'nde, doðalgazýn elektrik üretimindeki payý %12,2. Nükleer’in 12,6. Rüzgâr ve güneþ %37,7. Evlerdeki ýsýnma ile birlikte doðalgazýn payý %23’e çýkýyor. Avrupa enerjide %70 Rusya'ya baðýmlý ifadesi doðruyu yansýtmýyor...’
OECD ve AB verisi bize gösteriyor ki, Rus gazýna baðýmlýlýk üzerine yapýlan yorumlar, kartezyen analizler içermiyor. Yani bir ülkenin ithal ettiði doðalgazýn önemli bir kýsmýný Rusya'dan almasý bir veri; ancak söz konusu ülkedeki enerji talebinin ne kadarýnýn doðalgaz ile karþýlandýðý da bir baþka veri. “Her iki veriyi yan yana getirmeden yapýlan yorumlar havada kalýyor” desem yanlýþ olmaz. 

TÜRKÝYE'NÝN ÇÖZÜMÜ
Maalesef Türkiye'nin elektrik üretiminde doðalgaza baðýmlýlýðý %30'lara düþmüþken, tekrar yükselmeye baþladý. Rusya, ihtiyacýmýz olan doðalgazýn %34'ünü veriyor. 2021'de Türkiye'nin doðalgaz ihtiyacý 60 milyar metreküp oldu. Ama 2022'de bu ihtiyacýn 63 milyar metreküpü aþabileceðini belirtiliyor. Bu durumda doðalgaz fiyatlarýnýn hýzla yükselmesi, cari açýk riskini elle tutulur hale getirecek. 

ÖRNEK...
Þöyle bir örnek verelim: Avrupa'da 2020'de, 1.000 metreküpü 100 dolar civarýnda olan spot piyasa doðalgaz fiyatlarý, 1.300 dolara kadar çýkmýþtý. Bu oranda bir yükseliþin tekrarlanmasý halinde, sanayide çarklarýn duracaðý, önce ithal edenlerin, sonradan da doðalgaz ihraç eden ülkelerin aleyhine geliþmelerin olacaðý açýk. Büyük ihtimalle enerji çeþitliliðinde doðalgaz en aza indirilirken, mecburen fiyat iskontolarý gündeme gelecek.
Ne olursa olsun “Bulunduðumuz coðrafyada karýþýk günler bizi bekliyor” diyebilirim. 

MERKEZ BANKASI NE DEMEK ÝSTÝYOR?
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasý (TCMB) Para Politikasý Kurulu (PPK), 17 ÞUBAT 2022 tarihli toplantýsýnda, politika faizini yüzde 14'te sabit býraktý. Çok meraklý olduðu faiz düþürme için elindeki son fýrsatý kullanmadý. Döviz kurlarýndaki seyrin kýrýlganlýðý, yükselen enerji fiyatlarý, enflasyon ve piyasa faizleri gerçeði çerçevesinde verdiði bu kararýn ardýndan yapýlan açýklamaya da bir göz gezdirdim.

Her þeyden önce TCMB'nin, “Politika faizlerinin parasal uygulamalarda etkisi devam ediyor”muþ gibi davrandýðý gözüküyor. Ayrýca, enflasyon yükseliþinin “Ekonominin temelleri ile alakalý olmayan” sebeplere dayandýðý söylenmiþ. Yani, Hazine ve Maliye Bakaný Nureddin Nebati'nin, Londra'da yabancý yatýrýmcýlara söylediði “Enflasyon, sizlerin anlayamayacaðý kültürel sebeplerden kaynaklanýyor” cümlesi güçlendirilmiþ gibi.

2022'de, cari fazla vereceðimiz iddia edilmiþ. “Cari açýk”taki yapýsal durum, böyle bir geliþmenin ancak büyümenin yavaþlamasý sayesinde ortaya çýkabileceðini gösteriyor. Enerji fiyatlarý doludizgin artmaya devam ederse, bu beklentinin yavaþlayan büyümeye raðmen de gerçekleþmesi zorlaþýr. Dolayýsýyla uygulanan para politikasýný “Cari fazla veren ekonomi modeli” olarak kurgulamak, bu açýdan kestirmecilik olmuþ. 

ENFLASYON ÝLE MÜCADELE NASIL OLACAK? 
Merkez Bankasý'nýn enflasyonu, baz etkisine de baðladýðý anlaþýlýyor. Bu durumda enflasyon ile mücadele için nihai mallarý satanlarý denetlemek haricinde, baþka yöntem uygulanmayacaðý gözükmekte. Yurt dýþýndaki fiyatlarýn düþmesini ve baz etkisinin azalmasýný bekleyeceðiz.
Sürekli “kalýcý liralaþma” vurgusu da yapýlmýþ. Bunun için TCMB'nin’nin açýklamalarý yeterli gelmeyecek elbette. Politika faizlerini düþürüp burada tutmak, swap (takas) imkânlarý ile oluþmuþ rezervlerden satarak dövizi sakinleþtirmeye çalýþmak, piyasa faizlerini yükseliþine ses çýkarmamak “kalýcý liralaþma” hedefini zorlar nitelikte...