GÜÇ ZEHÝRLENMESÝ / HUBRÝS SENDROMU

• 1.07.2021
• 1767
• Twitter'da Paylaþ
• facede

Canan Ercan Çelik

Sýnýrlarý iyiden zorlayan, "en haklý", "en deðerli", kendilerini dünyanýn merkezi kabul eden, empatiden yoksun, kibirli, çoðunlukla öfkeli ve kindar kiþilerin en büyük zararý sosyal hayatta görülüyor.

“Kendini dert sanýyorsun,
Oysa dermansýn.
Kendini kapýdaki kilit sanýyorsun,
Oysa onu açan anahtarsýn.”  Mevlana 

KENDÝME DE SORMAKTAN ÇEKÝNDÝÐÝM SORU!
Geçenlerde, Yönetim Kurulunda Kadýn Derneði’nin (YKKD) “Ýçten’iz” baþlýklý podcast serisi dahilinde, sevgili Gülfem Çakmakçý ile söyleþtik. Söyleþinin ilk sorusu, beni tüm yaþamým boyunca en çok düþündüren, düþündürdüðü kadar kendime de sormaktan çekindiðim soruydu: “Kendini nasýl bilirsin, nasýl bilinmesini istersin?” 
“Doðum ve ölüm arasýnda nasýl bir kiþiyi var ettim?” sorusunu kliþelerle veya alýþýlmýþ rol ve kimliklere cevaplarsam, o denli zor deðil tabii ki. Ama ilk aklýma gelen ve aslýnda baþkalarýnýn varlýklarýna baðlý kimliklerimden arýnýrsam ben kimim? Yani anne, eþ, evlat, kardeþten öteye gittiðimde ya da zaman içinde gelip geçen mesleki ve akademik kimliklerden arýndýðýmda özdeki “Ben kimim?” sorusu bahsettiðim... 

EN ZOR SORULAR EN BASÝT GÖRÜNENLERDÝR!
Siz, kendinize bu soruyu bu denli çýplaklýkla ve ne sýklýkta soruyorsunuz? Ya da hiç sordunuz mu?
Ve cevap verirken, kendinize karþý ne kadar içten ve dürüst olduðunuzu düþündünüz mü? 
Sanýrým özdeki “Ben”den en çok uzaklaþanlarýn içinde benim en çarpýcý bulduðum “Güç Zehirlenmesi” Hubris Sendromu’na (*) sahip olan kiþiler. Hubris, antik Yunan’da “Kibir” anlamýna geliyor. Baþlangýçta kiþinin gücü tatmasýyla ve olaylarýn merkezinde bulunmaktan keyif almasý, zamanla baþarý ve gücü elinde tutmasýnýn verdiði hazla dozunu artýrmasý ve ilerledikçe gerçeklikten kopuþ, kiþilik bozukluklarý ve hatta akli dengesizliklere varan bir yelpazeden bahsediyorum. 

ABARTILI GURUR, BASKIN BÝR KENDÝNE GÜVEN
Her þeyin belirleyicisi, karar vericisi, oluþturucusu olduðuna inanan; abartýlý gurur, baskýn bir kendine güvenle hareket eden ve baþkalarýný küçümseyen bu kiþilerin, giderek güce baðýmlý hale gelip kaybetmemek adýna da her þeyi yapabildikleri de malum.
Güç gösterilerini ve zaferler kazanmayý önemseyen, hakkýndaki algýyý iyileþtirmek için hep iyi gösterecek durumlarda bulunan, kötü ve baþarýsýz durum ve yerlerden kaçýnan, baþkalarýný suçlayan, imaj ve görünümle ilgili olarak orantýsýz seviyede kaygýlanan, abartan, yüceltilmeyi bekleyen, kendisini kurumla, toplumla ya da ulusla özdeþleþtiren, baþkalarýný küçümseyen, her þeyi kiþisel olarak baþaracaðýna inanan, hesap vermeyen, kendisini kurallarýn üzerinde gören, gerçeklikten kopan, huzursuz, acele ve düþünmeden karar alan, kibirden rasyonel kararlarý alamayan bu kiþiler, özlerine ne kadar yaklaþabilirler ki?
Ya onlarýn örselediði birey, kurum ya da toplumlarýn kendilerini bulabilmesi nasýl mümkün olur?

LÝDER VE KARAR VERÝCÝLERÝN GERÇEKLÝKTEN KOPUKLUÐU... 
2009 yýlýnda bu sendromu bilimsel olarak ortaya koyan Lord David Owen, 2008’de küresel finansal krize yol açan davranýþlarý incelemiþti. Baþrolü oynayan lider ve karar vericilerin gerçeklikten kopukluðu, eleþtirilere kapalýlýðý, algýda ve dinlemede seçiciliði, aklýn önüne geçmiþ olan hýrslarý, tüm dünyayý sarsacak boyutta bir ekonomik krize yol açmýþtý. 

OWEN’IN KÝTABI...
Owen, 2019’da “Hubris: Trump’a, Güce, Popülizm, Narsisizme Giden Yol” kitabýnda ise karar verme ile bu sendrom arasýndaki iliþkiyi daha da derinlemesine ele almýþ ve geniþ bir spektrumda liderlik kalitelerini deðerlendirmiþti. Ýngiltere baþbakanlarýný analiz ettiðinde, 150 yýlý aþkýn bir sürede görev yapan baþbakanlardan Lloyd George’tan baþlayarak 4’ünün görev süreleri içinde bu sendromu geliþtirdiðini tespit etmiþ. Zincir, Margaret Thatcher ve Tony Blair ile tamamlanýyor. Winston Churchill’in ise kararlarýný ortak akýlla ve rasyonel bazda aldýðýna inanýyor. Dünya klasmanýnda narsisistik bir lider olan Trump seçildiðinde ise tüm teorisini gözden geçirme ihtiyacý duymuþ. Öncelikle nasýl seçilebildiðine odaklanmýþ. Bu seçimin Ýngiltere’de Brexit oylamasýndaki dinamiklerle ortaklýðý olduðunu tespit etmiþ. 
Sýnýrlarý iyiden zorlayan, “en haklý”, “en deðerli”, kendilerini dünyanýn merkezi kabul eden, empatiden yoksun, kibirli, çoðunlukla öfkeli ve kindar bu kiþilerin en büyük zararý sosyal hayatta görülüyor. Yarattýklarý ve kendilerine aþýrý deðer biçtikleri adeta masalsý bir dünyada, insan iliþkilerinde ciddi sorunlar yaþýyorlar, etkiledikleri toplumlara zarar veriyorlar.

“Acýya dayanacak kadar güçlü olabilirim; ama bu onu hak ettiðim anlamýna gelmez.” Tom Robbins

HUBRÝSTÝK LÝDERLERÝN YÖNETTÝÐÝ BÝR DÜNYA
Sonuç olarak, hubristik liderlerin yönettiði bir dünyada yaþýyoruz. Bazý þartlarla ve stresle ortaya çýkan bu sendromun aþýrý seviyelerde olmadýðý hallerde deðiþip, dönüþebileceðine inanýlýyor. Ancak, doz aþýmý olan durumlarda çözüm anahtarý bizlerde. Öncelikle, bu kiþilerin gerçek yüzünü görmek ve deðiþimlerinin sýnýrlý olacaðýný kabul ederek yola çýkmak gerekiyor. Sonra etki alanlarýndan çýkmak, onlarý odaðýmýzdan çýkarmak ve beslendiði damarlarý zayýflatmak geliyor. Uzaklaþmak, göz ardý etmek olamýyorsa cesaretle fikrini söylemek, söylemlere kapýlmadan eylem talebinde bulunmak, her türlü tepkiye, manipülasyona, orantýsýz güç kullanýmýna hazýrlýklý olmak, dayanýþmak kritik görülüyor. 
Bir þekilde var olma, kendini bulma ve kimlik mücadelesi bu. Gücü elimize alarak, kim olduðumuzu hatýrlayarak ve irademize sahip çýkarak ilerleyebileceðimiz bir süreç.
Ve ancak basit; ama zor sorularý sorarak geliþebileceðimiz, cesur adýmlarla ilerledikçe özdeki “Ben”le ve “Biz”le bað kurabileceðimiz bir yol hikâyesi...  

“Güçlü olan, zayýf yanýný en iyi bilendir. Daha güçlü olan, zayýf yanýna hükmedebilendir.” / Halit Ziya Uþaklýgil

(*)David Owen & Jonathan Davidson - 2009