LİDERLERİN MİZAHLA SINAVI

Canan Ercan Çelik

Liderin olmazsa olmazları; sahici olmak, ölçüsünü kaçırmamak, sakil esprilerden kaçınmak ve her şartta gülümsemeye devam edebilecek bir neden bulmak...

“Gülmek hayatın en güzel eylemidir. Ve her ne varsa sizi bundan alıkoyan, onları yok edin.” Charlie Chaplin

Geçenlerde McKinsey paylaşımlarında, Stanford Üniversitesi’nden iki akademisyenin; Naomi Bagdonas ve Connor Diemand-Yauman’ın bir söyleşisi yayımladı. Söyleşinin teması, mizah gücü ile liderlik ilişkisi üzerineydi. Mizahın bugüne kadar hiç olmadığı ölçüde etkili bir liderlik özelliği haline geldiğini, günümüzdeki çalışma şartları dinamiklerinin bu etkileri giderek artırdığını bazı araştırmalara ve kendi gözlemlerine dayanarak aktarıyorlardı.(*)
Hatta konunun o denli taraftarı ve savunucusu haline gelmişler ki, gördükleri açığı giderebilmek  üzere  ‘Uzaktan Uzağa Mizah’  başlıklı bir dersi programlarına katmışlar(**). Aynı zamanda, Naomi Bagdonas’ın, Ekim 2020’de Jennifer Aaker ile birlikte yazdığı Humour, Seriously’(***) kitabı da en çok satanlar listesine girmiş. 

NÖROBİLİMCİLERİN BULGULARI...
Süregelen uzaktan çalışma modellerinin, sınırlı erişim ve paylaşım imkânlarının ekiplerle birlikte çalışma anlayışını ve ne şekilde bağ kurulduğunu kökten değiştirdiğini söylüyorlar. Alışılmış fiziki görüşme şartlarının, sosyalleşme, seyahat fırsatlarının olmadığı bu iklimde, mizahın samimi bir bağ kurmak, sağlıklı bir ortam yaratmak ve entelektüel birikimi kullanmak için fırsat yarattığını belirtiyorlar. Nörobilimcilerin bulguları da tabi ki, bu savı fazlasıyla destekliyor. 

GÜLMEK, STRESİ AZALTIYOR 
Gülmenin insanların üzerindeki stresi azalttığı, rahatlattığı, mutluluk kaynağı olduğu ve güven bağı kurulmasına katkı sağladığı biliniyor. Beynin kimyasındaki değişimler anında kişileri daha yaratıcı, daha açık fikirli, strese dayanıklı ve potansiyellerini nispeten yüksek seviyede ortaya koyabileceği bir zihinsel ve davranışsal geçişe yönlendiriyor. Etkileşimin bununla da sınırlı kalmadığı, anda kalma ve sonrasında hatırlama kabiliyetini de artırdığı söyleniyor. Daha önceleri yapılmış bir deneyde, kontrol grubuna kıyasla, yapılacak çalışma öncesinde komedi filmi seyretmiş bir diğer grubun, aradan bir hafta geçtiğinde iki kat daha fazla ayrıntı ve olay hatırladığını referans almışlar. Benzer şekilde, sanal çalışma düzenlerinde çok sayıda ekip için bu karşılaştırmalar yapılmış ve yine aynı sonuçlar elde edilmiş.  

MİZAH CİDDİ BİR İŞ

Bir diğer araştırmada, mizah gücü ve anlayışı yüksek liderlerin, %27 oranında daha motive edici bulunduğu ve takdir edildiği, çalışanlarının bağlılığının %15 oranında daha yüksek olduğu ve takımlarının problem çözümünde iki kat daha yaratıcı yaklaşımlarla çalıştığı görülmüş. Paylaşılan deneyimler ve araştırmalar gösteriyor ki, liderler için mizah hafife alınacak bir özellik değil, tam tersine, özellikle bugünün koşullarında kaldıraç gibi kullanılabilecek, son derece ciddiye alınması gereken bir özellik. 

İyi haber; öyle doğulmuyor; ama olunabiliyor, yani geliştirilebilir ve iyileştirilebilir olduğu da biliniyor. İlk aşamada işe gülümseyerek başlanması, çalışanların ortamı hafifleten, yumuşatan yaklaşımlarının yerilmeden alınıp büyütülmesi, ortak ritüeller, hikâyeler yaratılması öneriliyor. Bu yola koyulan her liderin olmazsa olmazları ise sahici olmak, ölçüsünü kaçırmamak, sakil esprilerden kaçınmak ve her şartta gülümsemeye devam edebilecek bir neden bulmak olarak tanımlanıyor.

“Mizahın olmadığı bir ülkede yaşamak kötüdür. Fakat çok daha kötü olan, mizahsız yaşayamayacağın bir ülkede yaşamaktır.” Bertolt Brecht

ÖLÇÜ...

Delilik ile dahilik arasında olduğu söylenen ince çizgi gibi, mizahın da aydınlık yüzü kadar, üzerinde düşünmemiz gereken karanlık bir yüzü de var. İş hayatında ne denli ciddiyet kılıfları yaratıp samimi, insan odaklı, hoş bir mizah anlayışını ıskalıyorsak, toplumsal hayatta tam aksine mizaha haddinden fazla yer verip, üstelik ölçüsünü de iyiden iyiye kaçırıp özü kaybedebiliyoruz.  

YARATICI, DERİNLİKLİ TOPRAKLARDA YAŞIYORUZ 
Mizah; olayları sentezlemenin, meseleleri irdelemenin, çelişkileri ortaya koymanın, direnmenin en sade, naif ve çarpıcı şekli. Bu alanda hayranlık verecek ölçüde yaratıcı, derinlikli topraklarda yaşıyoruz. Aklın zorlandığı, kalbin dayanmadığı olaylarda, anlarda ışık hızıyla ortaya çıkan mizahi karşılıklar, örselenmiş ruhlarımıza ilaç gibi geliyor. Onları gönüllülükle alıyor, hızla çoğaltıyoruz. Ne yazık ki, bu direnme, sığınma, zekice tepki gösterme hallerinin ölçüsünü kaçırdığımızda, istemsizce meselelerin özünden kaçındığımızı, unuttuğumuzu, önemi, anlamı kaybettiğimizi ayrıştıramıyoruz. “Gülmek en güzel direniştir” derken, bir bakmışız direnmek ne kelime, hepten eylemsiz kalabiliyoruz. 

"... en son, bütün şakalar bitince durup soruyorlar senin gibilerle benim gibiler: Ne yapmalıyız?” Ece Temelkuran (****)

KİBRİN VE TAHAMMÜLSÜZLÜĞÜN KALIPLARINI KIRSAK! 
O ölçüyü kaçırmasak, hayatı bir bütün olarak ele alsak, mizahın bizi strese daha dayanıklı kıldığı, daha açık fikirli bakmamıza imkân verdiği noktada dursak, hafiflemiş, hoşgörülü şekilde ve gülümseyerek ilerlesek; aynı zamanda kendimizle de dalga geçebilecek olgunluğa erişsek, kibrin ve tahammülsüzlüğün kalıplarını kırsak, her ne şartta olursa olsun gülümseyecek bir neden bulsak; ama unutmasak, önemi, öncelikleri karıştırmasak önce bizler, sonra içinde yaşadığımız toplum ve ardından da dünyamız değişmez mi? 

Bir uçsak şimdi, olmayan bir kuş gibi, zamanın yukarılarına. Geleceği görebildiğimiz kadar yukarılara çıksak. Ne görüyorsunuz geleceğe doğru kanat çırptığınızda?
İyi şeyler görüyorum ben. Kötü şeyler de. Hayatı görüyorum kendi kıvamında. Ama sizin de uçtuğunuzu görüyorum. Mağlup ya da muzaffer, fark etmez, uçabildiğinizi görüyorum. Bu yeter bana. 
Siz ne görüyorsunuz uçtuğunuzda?
Ece Temelkuran (*****)

(*) Laugh more, lead better 15 Nisan 2021 video- McKinsey Insights
(**) Remotely: Humorous 
(***) Humour Seriously: Why Humour is a secret weapon in Business and Life*
(****) Ece Temelkuran, Gürültüde… İyiye Meyil, Güzele Doğru / Bu da Geçer 
(*****) Ece Temelkuran, Gürültüde Uç Bak Bakalım Yarına / Bu da Geçer

Yazarın 1.05.2021 00:00:00. Tarihinden Önceki Yazıları