BUSINESS LIFE Ayl�k �� Hayat� & Ekonomi Dergisi

ÖTE EVREN�N ÖTELENEN SORUNLARI

1.03.2022
1723
facede

�nternetin, sosyal medyan�n ve Facebook'un a��r� kullan�m�n�n, madde ba��ml�l��ndan farks�z ba��ml�l�k yaratt�� ok say�da ara�t�rmayla ortaya konmu�tur...

Metaverse veya öte evren, insanlar�n etkile�im içinde olduklar� internetin sanal dünyaya evrilmesi ve bir bak�ma bilim kurgu hayâllerinin gerçek olmas�d�r. �nternetin, ba�lang�çta s�n�rl� ölçüde sundu�u imkânlar�n zamanla geni�lemesi ve gündelik hayat�n “olmazsa olmaz” bir parças� durumuna gelmesi, insan ili�kilerinde ve sosyal hayatta birçok �eyi de�i�tirmi�ti.

BA�IMLILIK VE MAHREM�YET �HLALLER�!
Facebook’un, büyük bir tan�t�m ile �irketi, Meta markas�n�n alt kurulu�una dönü�türmesi, bu olu�um etraf�ndaki ilgiyi zirveye ç�kard�. Bu tan�t�mda Facebook ve kurucusu ve CEO'su Mark Zuckerberg sözlerini, “Metaverse, sosyal teknolojinin s�n�rlar�n� sonsuzlu�a geni�letmesidir” diyerek bitirdi. Blok zinciri, XR ve 5G teknolojileri üzerine konumlanan ve çok say�da teknolojiyi içinde bar�nd�ran öte evren, internetin sa�lad�� eri�im imkân�n� geni�leterek sundu�u karma gerçeklik sayesinde, insanlar�n kendi gerçekliklerini olu�turmalar�na imkân veriyor. Ancak öte evrenin sunaca�� imkânlar, insanlarda yarataca�� ba��ml�l�k ve mahremiyet ihlalleriyle çok daha büyük bir sorun olu�turma potansiyeline sahip. Peki, toplumsal hayat� ve insan psikolojisi nas�l etkilenecek?

�K�LEM...
Blok zinciri teknolojisi, denetimi kamu ve merkezi otoritenin elinden al�p, bireylere vermek ve böylece toplumlar� en üst düzeyde “demokratikle�tirme” iddias�nda. Ancak bu evreni ellerinde bulunduran teknoloji �irketlerinin, sahip olduklar� gücü do�rudan kendilerinin kullanmalar� veya bu gücü tercih ettikleri siyasal aktörlerin emrine sunarak “dijital diktatörlükler” do�mas�na yol açmalar� çok mümkün. Diledikleri zaman içine girebildikleri bu ortam�n insanlar� yönlendirmesi, önlerine seçenek olarak “Güvenlik istiyorsan özgürlü�ünden”, “Refah istiyorsan demokrasiden” vazgeçme ikilemine zorlamas� çok mümkün.

BÜYÜK B�R TEHD�T
Do�acak olumsuz sonuçlar, bunlardan ibaret de�il. A��r� teknoloji kullan�m�n�n ak�l ve ruh sa�l��n� nas�l etkileyece�i konusunda ipuçlar� veren çok say�da ara�t�rma var. Sanal etkile�im içine girmenin en çarp�c� sonucu, �izoid e�ilimli insanlar�n ya�ad�� alg�sal bir bozukluk olan halüsinasyon (olmayan� görme/varsan�) ve bili�sel bir bozukluk olan hezeyanlar� (ak�l d�� olana inanma) k��k�rtmas� ve patolojilerini kaç�n�lmaz biçimde büyütmesi. Klinik bir s�n�rda olmayan “kafaya takma” (overvalued ideation) sorunlar� olan ki�ileri kolayca hezeyana yöneltmesi çok muhtemel. Bu aç�dan, öte evren psikotikler ve psikotik sorun potansiyeli olan ki�iler için büyük bir tehdit olu�turuyor.

KONTROLLÜ KL�N�K ORTAMLARDA TEDAV�
Freeman ve ark. (arkada�), bu tür sanal etkile�imlerin kontrollü klinik ortamlarda hezeyan ve halüsinasyonlar�n tedavisinde olumlu sonuçlar verdi�ini bildirmi�. Ancak ticari öte evrende denetimli bir klinik çerçeve olmad�� için, yarat�lan sanal ortam, gündelik hayata uyum sa�lamakta zorlanan insanlar�n sorumluluklar�ndan kaçmalar� için bir f�rsat olacak.

��ZO�T E��L�MLER
Yoo ve ark.’n�n Koreli çocuklar ile ilgili ara�t�rmas�, dijital teknolojinin a��r� kullan�m�n�n somatik semptomlarda yüzde 6, depresyon semptomlar�nda %4, paranoid fikirlerde ve ciddi ak�l sa�l�� sorunlar�nda binde be� art�� oldu�unu ortaya koymu�. Problemli internet kullan�m� (P�K) olan 20-30 ya�lar�ndaki 100 ki�i incelendi�inde, bu ki�ilerde depresyon, kayg� ve güçlü �izoit e�ilimler saptanm��.

A�IRI FACEBOOK KULLANIMI VE P�K ARASINDAK� �L��K�
P�K ile depresyon ve kayg� aras�nda s�k� bir ili�ki oldu�u öteden beri biliniyor. Mittal ve ark. da ergenlik dönemindeki �izoit ki�ilerin, a��r� Facebook kullanmalar� ile P�K aras�ndaki ili�kiyi göstermi�. K�sacas�; a��r� dijital kullan�m ile �izoit semptomlar ve �izofreniye paralel di�er psikozlar aras�nda güçlü bir ili�ki oldu�u tart��ma götürmeyecek kadar aç�k.

STRES, KAYGI, DEPRESYON
Hou ve ark., Facebook gibi sosyal medyay� uzun süre kullananlarda stres, kayg� ve depresyon görüldü�ünü ve bunun uzun dönemli iyilik halini olumsuz etkiledi�ini bildirmi�. Pantic ve ark. S�rbistan’da, Lin ve ark. da ABD’de lise ö�rencilerinin sosyal medyada uzun süre vakit geçirmenin depresyona neden oldu�unu ortaya koymu�. Ayr�ca sosyal medya kullan�m� ile dü�ük akademik performans aras�ndaki ili�ki çok say�da ara�t�rma ile do�rulanm��.

ÖZSAYGIDA AZALMA
Rosenberg ve Egbert, sosyal medya kullan�m�n�n olumsuz sonuçlar�ndan birinin özsayg�da azalmaya neden oldu�unu söylemi�. Her ne kadar ki�inin kendi profilini gözden geçirmesi ve güncellemesi özsayg�s�n� art�r�yor gibi gözükse de ki�inin çevrimiçi temsilinin gerçekle uyu�mamas�, ki�inin kendi gözündeki de�erini dü�ürüyor.
Facebook’un yayg�n kullan�lmaya ba�land��ndan bu yana bilinen gerçek, insanlar�n buraya koyduklar� mutlu anlar�n�n bir taraftan gerçe�i temsil etmemesi, di�er yandan da ba�kalar�n�n ya�ad�� mutlu anlarla ilgili k�skançl��a ve mutsuzlu�a neden olmas�. Sosyal medya kullan�m� özsayg�y� dü�ürüyor ve bu da akademik performans� ve ruh sa�l��n� olumsuz etkiliyor.

SONUÇ:
Metaverse’in bundan sonra hayat�m�z�n kaç�n�lmaz bir gerçe�i oldu�unu kabul edersek, özellikle gençleri a��r� internet kullan�m�n do�urdu�u ba��ml�l��n potansiyel riskleri konusunda erken ya�lardan ba�layarak sistemli olarak e�itmek gerekecek. Ticari �irketlerin ürünlerini pazarlamalar�nda etik olmayan yöntemlerin kullanmalar�n� önlemek için kamu otoritesinin düzenlemeleri büyük önem ta��yacak.