SAVAÞ BÝTERSE ENFLASYON DÜÞER MÝ?

• 1.04.2022
• 1931
• Twitter'da Paylaþ
• facede

Prof. Dr. Emre ALKÝN

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasý (TCMB) Para Politikasý Kurulu (PPK), çoðunluðun beklediði gibi karar verdi. Ancak daha önceki birçok yazýmda belirttiðim gibi pas geçmek, sorunlarý çözmemizi saðlayamayacak.

ED (ABD Merkez Bankasý) ile birlikte faiz yükseliþ rallisi baþlýyor. Yüzde 55 enflasyona, %14 politika faizi ile gemiyi sakin sulara çekmemiz pek mümkün deðil. 

AÇIKLAMAK ZOR!
Türkiye'nin CDS (kredi risk primi) primleri, geçen yýl þikâyet ettiðimiz 500 seviyesinin de üzerinde. Hatta bir ara 700'leri de gördük. Þu an 600’ün etrafýnda dolaþýyor. Dünyanýn en yüksek risk primi taþýmakta olan ülkelerinden biriyiz. Bu durum, tasarruf açýðý yaþayan Türkiye'nin dýþ kaynak maliyetlerini artýrýyor. Merkez Bankasý'nýn faiz kararýndan sonra yaptýðý açýklama, enflasyonun beklenenden daha yüksek ve uzun süre devam edeceðini gösterirken, politika faizlerinin bu seviyede tutulmasýný açýklamak gerçekten çok zor.

“BENÝM ELÝMDEN BU KADAR GELÝYOR” 
TCMB’nin duyuru metninden þunu da anlýyoruz: Enflasyon, dýþ sebeplerden kaynaklanýyor ve Ukrayna-Rusya gerginliðinin bitmesine, baz etkisinin gücüne bel baðlanmýþ. Özetle; MB “Benim elimden bu kadar geliyor” demek istemiþ. Ben kendi adýma þunu ifade etmek istiyorum: Bu durum sürdürülemez, politika faizleri ara bir toplantýyla bile yükseltilebilir. Swap (takas) ile oluþturulmuþ rezervleri piyasaya satarak kurlarý sakinleþtirmenin sonuna geldiðimizde, faizler sert bir þekilde yükselecek. 

KURÞUN ATA ATA BÝTER... 
Piyasaya yine döviz satýþý yapýldýðýný fark ettim. Açýkçasý, DTH'larýn (döviz tevdiat hesabý) yükselmeye baþladýðý gerçeði göz önüne alýndýðýnda, kurlarýn güçlü duruþunu Kur Korumalý Mevduat projesi ile bozma planýnýn iþlemediði görülüyor. Kurlarý düþürüp piyasa yapýcýlara “Sakýn döviz almayýn” diye mesaj vererek daha ne kadar devam edeceðiz bilemiyorum. Ancak, 2018 yýlýnda da bu tip yaklaþýmlar denendi. Sonuç malum!.. 

FAÝZLERÝ DÜÞÜRECEK YEGÂNE FORMÜL 
Faizleri düþürecek yegâne formül, enflasyon ile kararlý þekilde mücadele etmek ve yatýrýmcýlara her sabah yeni bir ortama uyanmayacaklarýnýn garantisini vermektir. Mevzuatý dilediðimiz zaman deðiþtirebileceðimizi ima etmek dahi güvensizliði körükleyen bir faktör oluyor. Aslýna bakýlýrsa, yabancý yatýrýmcýlar ayrýcalýk istemiyor. Türk iþ dünyasýnýn aksine, ayrýcalýklarýn iþ ortamýný bozduðunu gayet iyi biliyorlar. Çok sýk mevzuat ya da bürokrat deðiþtirmeyen, muhatabýn belli olduðu ülkelerden hoþlanýyor yatýrýmcýlar. Özetle “Yapýsal reformlar” diyoruz. 
Herkesi kendimiz gibi sanmayýp, evrensel kurallara göre hareket ettiðimizde sanýyorum iþimiz kolaylaþacak.

Ucuza satýp pahalýya satýn almak!
Ýhracat birim deðer endeksinin, ithalat birim deðer endeksine bölünmesi ile hesaplanan Dýþ Ticaret Hadleri (Terms of Trade) bize gösteriyor ki, ucuza satýp pahalýya satýn alýyoruz.

Ocak 2021’de 97,5 olarak elde edilen dýþ ticaret haddi, 24,7 puan azalarak, Ocak 2022’de 72,8 olmuþ. Bu veri 100'den yukarýda olduðunda, ihracat birim deðeri, ithalat birim deðerinden fazla oluyor. Yani ülkenin lehine bir durum oluþuyor. Geride býraktýðýmýz 10 yýl içinde sadece 2016 ve 2020 'de dýþ ticaret hadleri 100 seviyesinin üzerine çýkmýþ. 

BU GÝDÝÞLE CARÝ AÇIK KRONÝKLEÞECEK 
Ýlginçtir, ihracat miktarý ve deðeri artarken, ithalat miktar endeksi neredeyse ihracat kadar yükselmiþ, deðer endeksi ise ihracata göre 30 puan fazla artmýþ. Yani dengeyi, ithal malý artýþýndan ziyade, ithalat fiyatlarý bozuyor. Türkiye'nin ihracatýnýn büyük kýsmý nihai ürün kategorisinde, ithalatý ise büyük çoðunlukla hammade-ara malý-yatýrým malý. Yani ithalatýn fiyat esnekliði yok. Fiyat ne olursa olsun almak durumundayýz; ama ihracatta durum böyle deðil. Nihai malýn alýcýlarý nazlanabiliyor. Dolayýsýyla fiyat kýrmak zorunlu hale geliyor. 

ÇÖZÜM...
Bunun tek çözümü, ara mal ithalatýný yerli üretimle ikame etmek. Fakat, Türkiye'deki ara malý üreticileri rekabetten hoþlanmýyor. Tüm nihai mal üreticilerini kendilerine mahkûm hale getirmek isteyenler de var. Bu durum artýk sürdürülemez. Mutlaka ara malý üretimini ülkede ayaða kaldýracak ve çeþitlendirecek bir tasarýmý ortaya koymalýyýz. Böylelikle daha az döviz ihtiyacý yaþayýp, tedarik imkânýmýzý güçlendirebiliriz.