BUSINESS LIFE Ayl�k �� Hayat� & Ekonomi Dergisi

�ÖVALYELER LAZIM

1.09.2019
12448
facede

2002 y�l�nda yay�nlanan "Bu Topraklardan D�nya Markas� ��kar m�?" adl� kitab�m�, i� d�nyam�z�n �nemli isimlerinden birine sundum. Kendisi biraz inceledikten sonra 'Bu i�ler i�in ��valye i� adamlar� laz�m' dedi.

“Bu Topraklardan Dünya Markas� Ç�kar m�?” adl� kitab�mla ilgili binlerce yorum ald�m; ama “Bu i�ler için �övalye i� adamlar� laz�m” laf�, haf�zama çak�ld� kald�. Ba�ta tam anlamasam da geçen 17 senede ta�lar giderek yerine oturdu. Art�k bunun ne anlama geldi�i tüm boyutlar�yla net... Evet... Bu ülkeye �övalye i� insanlar� laz�m. Sadece markala�ma için de�il, ülke ekonomisinin toparlanmas� ve daha iyi yerlere gitmesi için de. Kendisi çok do�ru söylemi�.

‘DÜNYANIN EN DE�ERL� 500 MARKASI’ ARASINDA B�R TÜRK MARKASI OLACAK!
“Bu Topraklardan Dünya Markas� Ç�kar m�? adl� kitab�m yay�mlanal� 17 sene oldu. Dünyada e�i benzeri olmayan “Turquality” marka destek program� da ayn� dönemde devreye girdi ve ben o s�ralar beklentiyi yükselttim. Sonras�nda çal��t�k, yazd�k, çizdik, konu�tuk… Ve safça bir umutla geli�meleri izledik durduk. Yurt d�� co�rafyalarda güzel i�ler yapan marka say�m�z artt�, haz�r giyimde ma�aza say�lar� katlanarak büyüdü, THY gibi simge örnekler ç�kt�; ama nihayetinde hâlâ dünyan�n en de�erli 500 markas� aras�nda bir Türk markas� yok. Olacak m�? Bence olacak. Ama son on senenin modeliyle de�il. Orada netim.

ESAS SORUN, ANKARA’NIN K�M�N ARKASINDA DURDU�U!
20’den fazla ülkede, defalarca pazar analizi ve pazarlama uygulamalar� yapt�m, gezdim, dola�t�m, ajanslarla, ara�t�rma �irketleriyle görü�tüm. Geldi�im sonuç �u ki, dev küresel marka olma niyetindeki giri�imci say�m�z, olmas� gerekenin alt�nda. Bir �eyler yapanlar da temkinli ve emniyetli; çünkü ülkemizdeki i� modeli öyle. Asl�nda “�övalye ruhlu” i� insanlar�m�z var da bunlar� bulup arkas�nda sa�lam duran bir devlet yok. “Turquality” program� iyi niyetli; ama özünde yüzlerce firmaya ufak tefek fuar destekleri verip duruyorlar.
Yurt d��nda milyon dolarlar seviyesinde markala�ma yat�r�m� yapan 10 markam�z yok! 200 firmaya 100’er bin dolar destek vererek dünya markalar� ç�karamazs�n�z. Kore modelinde oldu�u gibi, büyük oynayacak babayi�itlere tam destek olmak laz�m. Dedi�im gibi, bu babayi�itler var da esas sorun Ankara’n�n kimin arkas�nda durdu�u.

‘B�ZE PLAN DE��L, P�LAV LAZIM!’
Türkiye sanayile�meye ba�lad��nda, i� insanlar�n�n yüzü hep Ankara’ya dönüktü. Do�ald�; çünkü sanayisi olmayan ülkemizde kimin ne yapaca��n�, merkezi otorite planl�yordu. Devlet Planlama Te�kilat� (DPT), ülkenin ihtiyaçlar�n� öngörüyor ve öncü sanayicilere gerekli destekleri veriyordu. Ülkede sermaye birikimi de böyle ba�lad�. Sonras�nda Demirel “Bize plan de�il, pilav laz�m” diyerek DPT’nin rolünü azaltsa da i� dünyas�n�n yüzü, bir �ekilde hep Ankara’ya dönüktü.
�lk kez, Özal iktidara geldi�inde motivasyon modeli de�i�ti. Kendisi “Yüzünüzü dünyaya dönün, Ankara arkan�zda” dedi ve global ticarete ad�m att�k. O dönemde, bugüne damgas�n� vuran i� insanlar� ç�kt�. Bunlar�n bir k�sm� ülkemizde ve dünyada güzel i�ler yapt�.

HER KARAR MERKEZDE VER�L�YOR VE HER ADIM DENETLEN�YOR
Sonra ne oldu? Demirel tekrar geldi ve herkes yüzünü tekrar Ankara’ya döndü. AK Parti iktidar�nda bu tav�r daha da perçinlendi. Art�k i� dünyas�n�n temel i� modeli, Ankara ili�kileri üzerine kurulu. �imdi burada yorumlar� dikkatli yapmak laz�m. �� dünyas� hükümetleri yok sayamaz. Bunu ilk kez ve defalarca Güngör Uras a�abeyimden duydum ve okudum. Bu ülkede ve birçok ülkede, merkezi otoriteye ra�men bir �eyler yapmak çok zor.
Ayn� �ekilde Rifat Hisarc�kl�o�lu da kimbilir kaç kongrede i� insanlar�na sordu “Ankara’dan çekinmeyen var m�?” diye, kimse el kald�rmad�. Memleketin böyle bir gerçe�i var; ama günümüzde bu ba�lant�n�n dozu iyice artt�. Neredeyse her karar merkezde veriliyor ve her ad�m denetleniyor.

B�R�LER� ARKASINDA DESTEK OLMADAN DA B�R �EYLER YAPAB�LMEL�
��te burada “�övalye i� insanlar�”na ihtiyac�m�z giderek önem kazan�yor. Birileri, mümkünse Ankara’y� da arkas�na alarak dünyaya daha fazla a��rl�k vermeli, küresel markalar in�a etmeye çal��mal�. Aç�kças�, ülkemizde ya�ad��m�z ekonomik s�k��ma da bunu zorunlu k�l�yor. �n�aatlar, altyap� yat�r�mlar� bir yere geldi ve oradaki talep durdu. Son 10 y�l�n hakim i� modeliyle bir sonraki 10 senede sa�l�kl� bir ekonomiye sahip olmam�z imkâns�z. Dünyaya daha fazla bakaca��z, Ankara’y� kar��m�za de�il tabii ki, arkam�za alarak cesaret gösterece�iz. Ama arkam�za alamazsak da gösterece�iz, temel mesele de bu. Art�k bu ülkede birileri arkas�nda destek olmadan da bir �eyler yapabilmeli. Çünkü o birikim art�k var.

UZUN SOLUKLU DÜ�ÜNMEK ADIM ADIM YATIRIMLAR YAPMAK
��te burada “�övalye ruh” devreye giriyor. Çünkü �övayle tan�m� sözlükte �öyle; Orta Ça�’da, Avrupa’da özel e�itimle yeti�mi�, belli ülküleri ve davran�� biçimleri olan, soylu, atl� sava�ç�...
Yani belli ülküleri ve davran�� biçimleri olacak. Ülkü net; bu topraklardan dünya markalar� ç�karmak. Davran�� biçimi de uzun soluklu dü�ünmek, ad�m ad�m yat�r�mlar yapmak, öngörülebilir riskler alarak markala�man�n ve ticaretin evrensel kurallar�n� uygulamak, hatta bunlar� geli�tirmek…
“Turquality” deste�i almadan buralara gelen LC Waikiki Yönetim Kurulu Ba�kan� Vahap Küçük’ün markala�ma hakk�nda deneyimlerini ve görü�lerini payla�t�� toplant�larda verdi�i bir örnek vard�r. Markala�man�n zahmetli bir i� oldu�unu belirten Küçük, markala�ma sürecinin daha iyi anla��lmas� için bambu a�ac�n�n yeti�me serüvenini örnek verir.

VAHAP KÜÇÜK’TEN BAMBU A�ACI ÖRNE��
Çin'de yeti�en bambu a�ac�n�n, tohumunun toprakla bulu�mas�ndan sonra 4 sene filiz vermedi�ini; ancak be�inci senesinde 26 metre birden uzad��n� anlatan Küçük, �öyle devam eder: "Toprak alt�nda kök sald�, toprak alt�nda beslendi, mukavemet kazand� ve filiz verdi�inde de 26 metre birden boy att�. Marka da böyle bir �eydir. E�er biz markala�ma konusunda karar verdiysek, bilmemiz gerekiyor ki, yeni do�an bir bebek gibi hep masraf isteyecek. Belki bize 3-4-5 y�l para kazand�rmayacak. Fakat sonunda markala�t��m�z takdirde, bize çok büyük imkânlar sa�layacak."

GLOBAL ATILIMLAR KAHRAMANLIK DE��L, MECBUR�YET
��te “�övalye ruh”tan kast�m�z bu... Hayat boyu zarar ederek hay�r i�i yapmak de�il, bir süre zarar� göze al�p sonras�nda bunun kar��l��n� almak. Kald� ki, ülke ekonomisindeki t�kanma da bu tür global at�l�mlar� bir kahramanl�ktan mecburiyet seviyesine de getirmi� durumda. Bir fizibiliteye ba�l� olmadan yap�lan altyap� ve enerji yat�r�mlar�ndan sa�lanan gelirler, �irketlerimizi ciddi s�k�nt�lara sokmakta. Yani asl�nda bugün �övalye olmak zorunday�z. Yoksa i�imiz zor.