BUSINESS LIFE Ayl�k �� Hayat� & Ekonomi Dergisi

YEN� YIL, YEN� UMUTLAR, YEPYEN� R�SKLER!

1.01.2022
1706
facede

2022 y�l� d�nya ekonomisi i�in b�y�me beklentileri geriye do�ru revize ediliyor. Y�ksek enflasyon beklentisine ra�men b�y�me sanc�lar� sebebiyle y�kselemeyen faizler ve bolla�an paran�n yan etkileri, en b�y�k merak konusu olacak.

Piyasalardaki volatilite eskiden yat�r�mc�lar�n fazla para ba�lamandan yapt�klar� i�lemler yüzünden olurdu. �imdi ise dalgalanmalar, fazla paradan ve k�r�lgan psikolojilerden gerçekle�iyor.

“CAR� AÇIK-BÜYÜME” SORUNSALI...
Faizlerin çok dü�ük seyretmesi, sermaye piyasalar�nda i�lem gören hammaddelerin ve ara mallar�n�n fiyatlar�n� h�zla yükseltiyor. Üreticilerin spekülatif fiyatlamalar nedeniyle büyük maliyetlerin alt�na girdi�ini ve dalgalanmalarla, kar-zarar hesaplar�n� do�ru yapamad�klar� görülüyor. D�� ticaretin sürekli artmas�, ihracatç� ekonomiler için olumlu bir geli�me; ama Türkiye gibi “cari aç�k-büyüme” sorunsal� içinde olan ülkeler, bu durumdan tam olarak faydalanam�yor.

TÜRK�YE'N�N H�KÂYES� �NANDIRICI MI?
ABD Merkez Bankas� (FED)'in 2022 y�l�nda 3 adet faiz art�� yapaca��n� aç�klamas�, beklendi�i ölçüde büyük bir etki yaratmad�. Lakin, art��lar�n gerçekle�mesiyle beraber, birçok geli�menin farkl� yöne gidece�ini söylemeliyim. Riskli borçlanma kâ��tlar�ndan ABD tahvillerine do�ru ba�layacak bir hareket, geli�en ülke piyasalar�nda da ciddi bir dalgalanma yaratacak elbette. Bu durumda hikâyesi inand�r�c� olanlar öne ç�kacak. Peki, Türkiye'nin hikâyesi inand�r�c� m�?

CAR� FAZLA VEREN B�R TÜRK�YE HEDEF�
Son aç�klamalar bize gösteriyor ki, cari fazla veren bir Türkiye hedefleniyor. Ayr�ca enflasyon ve faizlerin de dü�ük seviyede oldu�u, döviz kurlar�nda ise istikrar ya�anan bir Türkiye isteniyor. At�lan ad�mlar�n söz konusu hedefe uygun olup olmad��n� tart��madan önce, böyle bir Türkiye'nin, yabanc� yat�r�mc� için cezbedici olup olmad��n� tart��mak gerekiyor.

TL'N�N DE�ER KAYBI YABANCININ ��NE M� GEL�R?
Türkiye'ye en çok yabanc� sermaye giri�inin sa�land�� süreç, TL'nin öngörülebilir oldu�u zamanlarda ya�anm��. Bu zaman dilimleri, TL faizlerin nispeten dü�ük, enflasyonun tek hane oldu�u durumlar� da kaps�yor. Yani “TL'nin de�er kayb�, yabanc�n�n i�ine geliyor” söylemi tam olarak do�ru de�il. K�sa vadeli yabanc� sermaye bile sürekli de�er kaybeden ulusal para ve varl�klardan ho�lanmaz. Çünkü TL cinsinden kazan�p daha fazla dolar� al�p gitmek ister. Sürekli dalgalanma ya�an�yorsa, sabit sermaye yat�r�m� kadar portföy sermayesinde de giri�ler azalmaya ba�lar.

FIRSATLAR...
Dolay�s�yla; ihracat kabiliyetine sahip, katma de�er yaratan, insan kayna�� güçlü, adalet ve özgürlükte kabul edilebilir standartta olan, lojistik merkezi hüviyetinde, diplomatik ili�kileri kararl� ve güçlü, sanattan bilime, spordan sa�l��a dek faaliyetlerine ara vermeyen, ulusal paras� istikrarl� bir ülke, her vakit yabanc� sermaye için tercih edilir olacak. Böylelikle yat�r�m�n gerçek kayna�� olan ulusal tasarruflar� art�racak f�rsat� da yakalayabiliriz.

P�YASALARI RAHATLATACAK SAK�NLE�T�RECEK ÖNLEMLER
Anla��l�yor ki, hükümet “Rekabetçi kur” söyleminin alt� dolu olmayan, ayr�ca da risk yaratan bir söz oldu�unu kavrayarak, TL'nin istikrar�n� sa�lama yolunu seçti. Maalesef önlemler dizisi, birçok ekonomik birimin zarara u�ramas�na yol açt�. E�er TL'nin seyri bu �ekilde devam eder, üzerine de piyasalar� rahatlatacak, sakinle�tirecek önlemler al�n�rsa bu zararlar�n önemli bir k�sm� telafi edilebilir. Tedbirler sertle�ir ve hedeflerle uyu�mayan ad�mlar at�lmaya ba�lan�rsa, hikâyemiz inand�r�c� olmaktan ç�kar. FED’in faiz art�rma ad�mlar�na k�r�lgan bir �ekilde yakalan�r�z.

KUR-ENFLASYON-FA�Z SARMALI...
Böyle olursa, 2018'den beri ya�ad��m�z s�k�nt�lar tekrarlan�r ve kur-enflasyon-faiz sarmal�na tekrar gireriz. Bu, büyüme s�k�nt�s�na ve özel sektör firmalar�n�n borç krizine davetiye ç�kar�r. Dikkatle ele al�nmas� gereken bir süreçten geçti�imizi kendimize tekrar tekrar hat�rlatmakta fayda var.

DOLAR/TL 9,00 SEV�YES�NE �NER M�?
Daha önce Dolar/TL'nin test etti�i seviyelerin epey alt�nday�z; ancak, her gün %3 ile %6 aras�nda de�erlenmeler, pek de normal de�il. Dileriz bunlar, ya�ad��m�z a��r deprem sonras�ndaki artç� �oklar olsun ve ortal�k sonunda sakinle�sin.

Kur hareketlerine yönelik piyasa dedikodular� sona ermedi. “Dolar/TL 9,00 seviyesine kadar indirilecek, burada tutunmas� zor; ama illa ki inecek” diyenler de var. “Buralarda dinlendikten sonra tekrar yükseli�e devam edecek” cümlesini kuranlar da. Ben geli�melere biraz farkl� taraftan bakmak istiyorum.

REKABETÇ� KUR MU?
“Rekabetçi kur” dedikten sonra Dolar/TL'nin 18,00'den 11,00 seviyesine inmesi, maliyet-fiyat dengesinde yepyeni bir bozulma yaratt�. Bu sebeple enflasyonun dü�mesi gecikecek. Çünkü yüksek maliyetten yap�lan tedarik stokunun erimesi zaman alacak. Hükümetin bu süreyi k�saltmak için nihai sat�c�lar�n üzerinde bask� kuraca��na inan�yorum. Buna ra�men ithal mallar�n�n yurt d��nda fiyat� dü�meden, Türkiye'de enflasyonun istikrarl� �ekilde dü�mesini beklemiyorum.

BÜYÜME MODEL� SAK�NCE ELE ALINMALI
2020'nin kötü performans�ndan sonra 2021'de yüksek büyüme ç�kmas� normal. Pandeminin Türkiye için f�rsat yaratt�� da ortada. Normal �artlarda %5'in yakalanmas� pek mümkün de�ildi. Uzak Do�u'dan Türkiye'ye kayan ve T�M'in 25 milyar dolar olarak hesaplad�� ihracat fazlas� da bunun kan�t�. Bakal�m, 2022'de bu fazlay� kal�c� hale getirebilecek miyiz?
Aç�kças� 2018 y�l�nda ba�latt��m�z; ama bir türlü devam ettiremedi�imiz ihracat ve üretime dayal� büyüme modelinin, bugün “tabandan tavana” de�il, “yukar�dan a�a��ya” uygulanmaya çal��ld��n� görüyorum. Halbuki hedef pazardan üretim kapasitesine, tedarikten lojisti�e, enerjiden finansmana kadar kurgulanmas� gereken bir model bu. Dilerim 2022'de daha sakin zamanlar ya�ar�z ve bu sefer modeli daha kapsaml� �ekilde ele al�r�z...