BUSINESS LIFE Ayl�k �� Hayat� & Ekonomi Dergisi

TÜRK�YE EKONOM�S�NDE 2019 NASIL GEÇT�?

�zellikle 2018'in ikinci yar�s�nda kur ataklar� nedeniyle ivme kaybeden ekonomimizin yak�n gelecekteki performans� merak ediliyor. B�y�me ve enflasyon verileri, 2019 y�l�n� da darbo�azda ge�iren T�rkiye'ye ili�kin beklentileri olumluya �evirse de temkinli bir bekleyi� h�kim. Re�etenin tam anlam�yla yaz�lamad�� fikrinde olanlar, 2020'ye ili�kin kayg�l�; ancak iyimser d��nenlerin say�s� da �ok. Peki! G�stergeler, ��k��n ba�lad��na m� i�aret ediyor? Bu ve benzer sorular�n yan�t�n�n verilmesi i�in mutlaka geriye, ya�an�lanlara bakmak �art. ��te 2019'da, i�in para boyutunda �ne ��kan �nemli ba�l�klar ��yle...

31 Mart Yerel Seçimleri geride kal�nca gündemin ilk s�ras�na yine para politikalar� yerle�ti. 2019 y�l� hayli zor geçti. Küresel ekonomi; ticaret sava�lar�, korumac� politikalar ve jeopolitik risklerden önemli ölçüde etkilendi. Büyüme oranlar� ve ticaret rakamlar�, öngörülerin gerisinde kald�. Türkiye ekonomisi, 2018’in son üç ay�nda yüzde 2.8, 2019’un ilk iki çeyre�inde s�ras�yla %2.3 ve %1.5 darald�. Temmuz-a�ustos-eylülde ise %0.9 ile tekrar büyüme trendine girdi. Bu veriler, olumlu bir i�aret olarak alg�land�.

T�CARET, TUR�ZM VE SANAY�DE YÜKSEL��
2019’da yüzleri güldüren geli�melerden birkaç�n� �öyle özetlemek mümkün. Merkez Bankas�, Ekim 2018’de %25.24 ile 2003'ten bu yana en yüksek düzeye ula�an enflasyona ili�kin y�l sonu tahminini %13.9'dan %12'ye dü�ürdü. �hracat kas�mda, geçen senenin 11 ay�na göre %1.77 art��la 165 milyar 67 milyon dolar olarak gerçekle�ti. Türkiye’ye, 2019’un ilk 9 ay�nda 41 milyon 564 bin 536 turist geldi. 26 milyar 634 milyon 764 bin dolar turizm geliri elde edildi. 2018’e k�yasla ziyaretçi say�s� %14.50 yükseldi. Sanayi üretimi eylülde, 2019’un ayn� dönemine bak�ld��nda %3.4 art�� kaydetti. Böylece 12 ay sonra pozitif seviye görüldü.

��S�ZL�K, BÜTÇE AÇI�I BORÇLAR VE VERG�LER...
Ekonomide ivedilikle çözüm bekleyen öncelikli sorunlara gelince... Eylül istatistikleri baz al�nd��nda i�siz say�s� 817 bin ki�i art�� ile 4 milyon 566 bin ki�i oldu. %27.4’lük oran ise ortalama her 3 gençten 1'inin i� sahibini olmad��n� gösteriyor. Bir ba�ka problem olan bütçe aç�� ise ocak-kas�m aras�nda 92.9 milyar lira olarak kay�tlara geçti. 2020’de 138.9 milyar lira olaca��na dair öngörü de kafalarda soru i�aretlerine yol aç�yor. �ç ve d�� borçlar�n yan� s�ra, zamlar ve a��r vergi yükleri de insanlar� zorluyor. Tüm bunlar ��nda, 2020’de finansal piyasalar normalle�ecek mi? Daha �l�ml� bir dengeleme süreciyle toparlanma gerçekle�ecek mi?

1 OCAK - �nternet kullan�c�lar�n�n h�z�n�n yava�lamas�na yol açan Adil Kullan�m Noktas� (AKN) uygulamas� kalkt�.
Elektronik kitap, gazete ve dergiler için yüzde 18’lik KDV uygulamas� ba�lad�.
3 OCAK - Y�ll�k enflasyon Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE)’de %20.30, Yurt �çi Üretici Fiyat Endeksi (Y�-ÜFE)’de %33.64 oldu.
5 OCAK - Sigara ba�ta olmak üzere baz� tütün ürünlerinde ÖTV oran� %63'ten 67'ye ç�kar�ld�.
6 OCAK - Hava yolunu kullanan yolcu say�s�, direkt transit yolcular dahil, bir önceki y�la göre %8.6 artarak 210 milyon 189 bin 945'e ula�t�.

10 OCAK - Toplamda 20 milyar TL’lik “KOB� De�er Kredisi” kapsam�nda, imalat ve ihracat sektöründeki i�letmelere azami 1 milyon TL, ticaret ve hizmet sektörlerindekilere azami 500 bin TL’lik kredi verilece�i duyuruldu. Kredi, 6 ay anapara ödemesiz, 36 ay vadeli ve ayl�k 1.54 faiz oran�yla kat�l�mc� bankalarca kulland�r�ld�.
11 OCAK - Köprü geçi� ihlalleri nedeniyle kesilen idari cezalarda iade süreci ba�lat�ld�.
15 OCAK - Bütçe gelirleri 2018'de, bir önceki y�la k�yasla %20.2 artarak 757.8, bütçe giderleri de %22.4 yükselerek 830.5 milyar lira oldu. Merkezi yönetim bütçesi aç��, %52 art��la 72.6 milyar liraya ç�kt�.
16 OCAK - Ülke genelinde 2018’de 1 milyon 375 bin 398 konut el de�i�tirdi. Sat��lar 2018'de, bir önceki y�la göre yüzde 2.4 geriledi.
23 OCAK – 2018’de köprü ve otoyollardan elde edilen gelir, bir önceki y�la göre %23.3 artarak 1 milyar 798 milyon 738 bin 189 lira oldu.
30 OCAK - �nternet ve benzeri elektronik ortamlarla, oturduklar� evlerde imal ettikleri ürünleri i� yeri açmaks�z�n satanlar, sat�� tutar�n�n y�ll�k asgari ücretin brüt tutar�n� a�mamas� ko�uluyla vergiden istisna tutuldu.

4 �UBAT - Enflasyon sepetine haz�r et yemekleri, konserve bal�k, haz�r sütlü tatl�lar, dereotu, nane, roka, tere, f�nd�k ezmesi, çocuk elbisesi, evcil hayvanlar için g�da harcamalar�, saat ve kad�n çantas� olmak üzere 12 yeni ürün girdi.
10 �UBAT - 5 ildeki hallerde yap�lan e� zamanl� operasyonlarda sebze ve meyvelerin al�� ve sat�� fiyatlar�nda %800'lere varan fahi� fiyat art�� tespit edildi�i belirtildi. 88 firma hakk�nda 2 milyon liran�n üzerinde idari para cezas� uygulanmas� için dari i�lem ba�lat�ld�.
18 �UBAT – “2019 Y�l� Yat�r�m Program�”nda, proje tutar� 977 milyar lira, 2018 sonu kümülatif harcamas� 409 milyar lira olan 2 bin 964 proje yer ald�.
22 �UBAT - Bas�l� kitap ve süreli yay�nlar�n teslimi KDV'den muaf tutuldu.
26 �UBAT - Tanzim sat�� - Nohut 5.5 lira, mercimek 4.5 liradan sat�lmaya ba�land�. Pirincin kilosu da– haftaya- 6 lira oldu.

3 MART- Ak�ll� dijital teknolojileri geli�tiren KOB�'lere uygulama ve ticarile�tirme deste�i verilecek. Proje ça�r�s�n�n bütçesi, ilk a�amada 250 milyon lira olarak belirlendi.
12 MART - Boeing 737 MAX 8 ve Boeing 737 MAX 9 tipi hava araçlar�n�n uçu�lar�, uçu� emniyetini teminen tedbir amaçl� olarak ikinci bir karara kadar durduruldu.
21 MART - Konuttaki KDV ve tapu harc� indirimi y�l sonuna kadar, mobilyada KDV indirimi, beyaz e�yada ÖTV s�f�rlanmas� ve otomobiller ile motosikletler için ÖTV indirimi 30 Haziran'a kadar uzat�ld�.
22 MART - �kinci el motorlu kara ta��tlar� ticareti yapan mükelleflerce sat�n al�nan araçlarda uygulanan KDV oran�, araç sat�l�rken de geçerli olacak.
25 MART - ��sizlik oran�, 2018’de, bir önceki y�la göre 0.1 puan artarak %11 olarak gerçekle�ti.
26 MART - Migros, Carrefoursa, A101, �ok ve B�M'in toplamda 16 bin �ubesinde, tanzim sat�� ko�ullar�yla ürünler sat��a sunuldu.

14 N�SAN - Küçük ve Orta Ölçekli ��letmeleri Geli�tirme ve Destekleme �daresi Ba�kanl�� (KOSGEB) kanal�yla y�l�n ilk 3 ay�nda, 35 bin 150 KOB� ve giri�imciye yakla��k 566 milyon lira destek ödemesi yap�ld�.
15 MAYIS - Kambiyo muamelelerinde, sat�� tutar� üzerinden binde 1 oran�nda Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV) tahsil edilmesi kararla�t�r�ld�.
22 MAYIS - ABD men�eli pirinç, alkollü içecekler, yaprak tütün, binek otomobil, güzellik veya makyaj malzemelerinin de aralar�nda bulundu�u 22 kalem ürünün ithalat�na uygulanan ek mali yükümlülük yar� yar�ya dü�ürüldü.
23 MAYIS - "�leri Verimli Milli Endüstri (�VME) Finansman Paketi" tan�t�ld�. Üç ana faaliyet alan�na, üç kamu bankas�n�n kat�l�m�yla y�l sonuna dek 30 milyar liral�k finansman sa�lanad�.
Merkezi yönetim bütçesi haziranda 12.1 milyar lira, ocak-haziran aras�nda 78.6 milyar lira aç�k verdi. Gelirler, geçen y�l�n ayn� dönemine göre %14 yükselerek 403 milyar lira, giderler %20.5 art��la 481.6 milyar lira oldu.

16 TEMMUZ - ��sizlik oran�, nisanda, geçen y�l�n ayn� ay�na göre 3.4 puan art��la %13 oldu. Bir önceki aya göre ise 1.1 puan dü�tü. Nisanda i�siz say�s� 1 milyon 116 bin ki�i artarak 4 milyon 202 bin ki�i olarak kaydedildi. �stihdam edilenlerin say�s� nisanda geçen y�l�n ayn� dönemine göre 810 bin ki�i azalarak 28 milyon 199 bin ki�i, istihdam oran� ise 1.9 puanl�k azal��la yüzde 46 oldu. �� gücüne kat�lma oran� 0.1 puan azalarak %52.9 olarak gerçekle�ti.
2019-2023 dönemini kapsayan 11. Kalk�nma Plan�, Resmi Gazete'de yay�mland�.
19 TEMMUZ – Yurt d��ndan yolcu beraberinde getirilen cep telefonu maktu harc�, 1.500 TL'ye ç�kt�. Söz konusu tutar, 8 Kas�m 2018’de 170.7 liradan 500 TL’ye, 1 Ocak 2019’da 618.60 liraya yükselmi�ti.
31 TEMMUZ – �hracat haziranda, geçen y�l�n ayn� ay�na göre %14.3 azalarak 11 milyar 82 milyon dolara geriledi. �thalat ise %22.7 dü�ü�le 14 milyar 259 milyon dolara indi. D�� ticaret aç��, %42.5 azal��la 3 milyar 177 milyon dolar oldu. �hracat, ocak-haziran aras�nda, geçen y�l�n ayn� dönemine k�yasla, %1.9 yükseli�le 83 milyar 716 milyon dolar olarak gerçekle�ti.
28 A�USTOS - Ekonomik güven endeksi, a�ustosta geçen aya göre %7.9 artarak 87.1'e yükseldi.
29 A�USTOS – “�hracat Ana Plan�" aç�kland�. ABD, Brezilya, Çin, Etiyopya, Fas, Güney Afrika, Güney Kore, Hindistan, Irak, �ngiltere, Japonya, Kenya, Malezya, Meksika, Özbekistan, Rusya ve �ili'nin aralar�nda bulundu�u 17 hedef ülke belirlendi. Makine, otomotiv, elektrik-elektronik, kimya ve g�da endüstrisi olmak üzere 5 hedef sektör seçildi.

2 EYLÜL - Türkiye ekonomisi, y�l�n ikinci çeyre�inde yüzde 1.5 darald�. Bu dönemde GSYH, cari fiyatlarla %15 artarak 1 trilyon 24 milyar 226 milyon lira oldu.
23 EYLÜL - Türkiye'de do�u�ta beklenen ya�am, ortalama 78.3 y�l olarak hesapland�. Bu süre erkeklerde 75.6, kad�nlarda 81 y�l olarak belirlendi.
27 EYLÜL - Ekonomik güven endeksi eylülde, bir önceki aya göre %1.3 azalarak 87.1'den 86'ya dü�tü.
30 EYLÜL - Türkiye ekonomisinin 2020-2022 dönemi yol haritas�n�n belirlendi�i ve temas� "De�i�im Ba�l�yor" olarak belirlenen Yeni Ekonomi Program� (YEP) aç�kland�.
11 EK�M - 2020-2022 dönemini kapsayan ‘Orta Vadeli Mali Plan’ yay�mland�.
19 EK�M - E-Belge ve e-Defter zorunlulu�u için öngörülen ciro limitleri 10 milyon liradan 5 milyon liraya dü�ürüldü. Vergisel aç�dan kritik sektör ve mükellef gruplar� zorunlu olarak kapsama al�nd�.
31 EK�M- Merkez Bankas�, 2019 y�l sonu enflasyon tahminini %13.9'dan %12'ye dü�ürdü. 2020 öngörüsü ise %8.2 olarak sabit kald�.
1 KASIM - "�VME Finansman Paketi” kapsam�nda reel sektöre tahsis edilen krediler, ekimde %106 artarak 24.5 milyar liraya ula�t�.
11 KASIM- �hracatç� firmalar�n temsilcilerine tan�nan ye�il pasaport hakk�na ili�kin ihracat limit miktar� 1 milyon dolardan 500 bin dolara indirildi. – 24 Aral�k 2019 tarihi itibariyle yakla��k 7 bin ihracatç� daha bu hakka sahip oldu-
Türk Eximbank, TL kredi faizlerinin ard�ndan döviz kredilerinde de 90 baz puana varan indirime gitti.
12 KASIM- Türkiye'de sa�l�k harcamalar� 2018’de, bir önceki y�la göre %17.5 artarak 140 milyar 647 milyon liradan 165 milyar 234 milyon liraya yükseldi.
15 KASIM - 15-24 ya� grubunu içeren genç i�sizlik oran� 6.6 puan artarak %27.4 oldu.
Merkezi yönetim bütçesinde, ekim ay�nda 14.9 milyar lira, ocak-ekim döneminde 100.7 milyar lira aç�k kaydedildi.
20 KASIM - Kurumlar vergisi beyan eden mükellef listesinde ilk s�ran�n sahibi, 2018’de tahakkuk ettirilen 10 milyar 610 milyon 547 bin 65 lira vergi ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankas� (TCMB) oldu. TCMB’yi; Ziraat Bankas�, Garanti Bankas�, Türkiye �� Bankas�, Türkiye Petrolleri AO, �skenderun Demir ve Çelik A�, Ere�li Demir ve Çelik Fab. TA�, Türkiye Vak�flar Bankas�, Yap� ve Kredi Bankas� ile Eti Maden ��letmeleri Genel Müdürlü�ü izledi.

2 ARALIK - Y�l�n üçüncü çeyre�inde %0.9 büyüyen Türkiye ekonomisi, Avrupa ülkeleri aras�nda Almanya, �talya ve Norveç'i geride b�rakt�.
"�VME Finansman Paketi” çerçevesinde reel sektöre ve üreticilere tahsis edilen kredi tutar� 40 milyar liraya ula�t�.
5 ARALIK - Sigara ba�ta olmak üzere tütün mamullerinde düz ve standart paket uygulamas�na geçildi. Uyar� alanlar� yüzde 85'e yükseldi. Eski ürünler, 5 Ocak 2020'den sonra piyasada bulundurulamayacak.
7 ARALIK - Facebook, Instagram, Twitter, Google Play, Apple Store, Netflix, Spotify gibi platformlar�n sunduklar� ücretli hizmetlerden "Dijital Hizmet Vergisi” kapsam�nda has�lat üzerinden yüzde 7.5 vergi al�nacak. Ayr�ca “Konaklama Vergisi” geceleme hizmeti bedeli üzerinden %2 oran�nda al�nacak. 31 Aral�k 2020'ye kadar %1 olarak uygulanacak.
16 ARALIK - Vergi, harç, ceza ve di�er alacaklar, vergi daireleri vezneleri haricinde, sadece kamu bankalar� ve PTT vas�tas�yla tahsil edilecek. Di�er bankalar taraf�ndan nakit, hesaptan, çek ile, banka kart�, havale ve EFT yoluyla tahsilat yap�lmayacak. Protokol, 1 Ocak 2020’den itibaren geçerli olacak.
17 ARALIK - Türkiye genelinde konut sat��lar� kas�mda, geçen y�l�n ayn� ay�na göre %54.4 artarak 138 bin 372 oldu.
20 ARALIK – Mevsim etkilerinden ar�nd�r�lm�� tüketici güven endeksi, aral�kta, bir önceki aya göre %1.9 azald�. 59.9’dan 58.8'e geriledi.

21 ARALIK – 2019’un ilk 11 ayl�k döneminde s�f�r binek ve hafif ticari araç pazar�ndaki toplam sat��lar, geçen y�l�n ayn� dönemine göre %28 geriledi. �kinci el otomotiv online pazar�nda ise 11 ayda, 8.2'lik art��la 1 milyon 595 bin 64 adet sat�� gerçekle�ti.
31 Aral�k 2017'den önce yap�lm��, ruhsats�z ya da ruhsata ayk�r� yap�lar�n imar ve iskan sorununu çözecek “�mar Bar��”ndan 7 milyon 450 bin 578 ba��ms�z birim yararland�. Ba�vuru sahiplerince 24 milyar 190 milyon 266 bin lira ödeme gerçekle�tirildi.
23 ARALIK – Pasaport, yeni kimlik kart�, ehliyet harc� ve trafik cezalar� %22.58 oran�nda yükseldi. 2020 y�l� Motorlu Ta��tlar Vergisi (MTV) ise %12 artt�.
m "Ticari ithalat maksad� d��nda" yurt d��ndan getirilecek televizyon, radyo, cep telefonu gibi görsel veya i�itsel yay�nlar� alabilen cihazlar için 2020'de bandrol ücretleri belirlendi. Televizyonlar için 8-80 Euro, cep telefonlar� için 20 Euro al�nacak.
25 ARALIK – 2019’un 11 ay�nda, köprü ve otoyollardaki 418 milyon 999 bin 290 araç geçi�inden toplam 1 milyar 823 milyon 300 bin 424 lira gelir sa�land�.
27 ARALIK – Zorunlu deprem sigortas� asgari prim tutar�, risk grubuna göre; s�ras�yla 120, 100, 75, 60, 50, 40 ve 35 liradan az olamayacak.