PROF. DR. ACAR BALTAŞ I PSİKOLOG - BUSINESS LIFE BAŞYAZARI

İyi bir yöneticinin dört önemli özelliğinden biri karar vermek konusundaki isabetidir. Karar vermek zorunda kalan birçok yönetici daha fazla zamana, daha fazla bilgiye ve danışacak birilerine ihtiyaç duyar. Diğer taraftan kararlılığın bir kişilik özelliği olduğunu unutmamak gerekir. Örneğin kişilik özelliği olarak çok tedbirli olmayanlar kolay karar verir. Ancak “doğru karar” ve “kolay karar” birbirinden farklıdır. Her sorunun hızlı, kolay, ucuz ve yanlış bir çözümü vardır ve bu çözüm daha sonraki bir sorunun temelini oluşturur. Bu sözlerden doğru kararın yavaş alınması gerektiği sonucunu çıkarmak hatalı olur. Yapılması gereken, amaca hizmet eden kararı mümkün olduğu kadar hızlı biçimde almaktır.

HERKESİ MEMNUN EDEMEZSİNİZ

Gecikme, alınacak kararı anlamsız kılar. Kararın gecikmesi, bekleyenler açısından belirsizliğe yol açar ve bu durumun sık sık tekrarlanması da liderin yönetim becerilerinden çok kişiliğiyle ilgili şüphe ve güvensizlik doğurur. Kararsızlığı önleyecek veya kararlarda gecikmeyi azaltacak adımlardan biri zaman sınırı koymaktır. Çıkarların çeliştiği durumlarda mutlak doğru bir karara ulaşmak hiçbir zaman mümkün olmaz. Böyle durumlarda en az rahatsızlık verecek olan seçimi yapmak yerinde olur. Astlar arasındaki anlaşmazlıklarda hakem olmak yapılabilecek en büyük yanlıştır. Tarafsızlığınıza inanarak size gelenler, kendilerini haklı gördükleri için gerçekte tarafsız olmanızı değil, kendilerinden taraf olmanızı bekler. Kendilerine bütünüyle hak vermediğiniz zaman da duruma göre üç tür düşünceden birine sahip olurlar. “Aslında onu sever…”, “Bu konuyu anlayacak bilgisi yok…”, “Yeterince zaman ayırıp konunun derinine inmedi…”

Kararlarınızın herkesi memnun edemeyeceğini kabul etmeniz gerekir. Herkesi memnun etmeye çalışarak kimseyi memnun edemezsiniz. Bu nedenle kararlarınızdan memnun olmayanlara empati göstermek önem taşır ve rahatsızlığın doğuracağı sonuçları hafifletir.

BELİRSİZLİK ALTINDA

Karar verme aşaması mutlaka belirsizlik içerir. Hiçbir zaman bütün verilere sahip olarak karar vermek mümkün değildir. Çünkü o zamana kadar “karar”, karar olmaktan çıkar, olan bitene “tepki” olur. Karar verirken öncelikle belirsizliklerin farkında olun. Bunların listesini yapın ve belirsizliğe yol açan bütün kuşkulu durumları yazıya dökün. Belirsizliklerin yoğunlaştığı durumlarda kendinize şu soruları sorun;

- En iyi ihtimal nedir?

- En olası durum nedir?

- Ortaya çıkabilecek en kötü durum nedir?

Daha sonra her üç durum için de senaryo hazırlayın.

Liderlik konusunda kısa bir süre önce yapılan bir araştırma, önümüzdeki yıllarda yöneticilerin kararlarını daha çok danışarak vereceklerini ve birlikte çalıştıkları kişileri kararlarına daha fazla ortak edeceklerini gösteriyor. Çünkü günümüzün sorunları tek bir kişinin bilgi, beceri ve birikimini aşıyor. Bu nedenle astlarınızı dinleyin ve onların birikimlerinden yararlanın. Bunun zayıflık olarak algılanacağını düşünmeyin. Sonuçta bilgiyi seçen, değerlendiren, yorumlayan ve son şeklini verecek olan sizsiniz.

Karar verme sürecinde şu üç noktayı göz önünde bulundurun.

- Baskıyı hesaba katın: Baskı ve stres insanın öğrendikleriyle değil, mevcut bilgileriyle hareket etmesine yol açar. Bu nedenle karar verirken mümkün olan en fazla bilgiyi toplayıp doğru analiz etme ve en uygun seçeneğe yönelmeyi içeren adımları sistemli şekilde ve açık, berrak bir zihinle atmanız gerekir. İmkan varsa bunları kağıt-kalem kullanarak veya ekran üzerine yazıya dökerek yapın.

- Alternatif plan hazırlayın: Bütün olasılıkları düşünüp en iyi olduğuna inandığınız alternatifi seçin ve bu seçimin sebeplerini sıralayın. “Ya böyle olmazsa?” sorusunu sorun ve işlerin yolunda gitmemesi ihtimaline karşı mutlaka bir B planı oluşturun.

- Sorumluluk alın: Her kararınızın temelini ekip üyelerine karşı hissettiğiniz sorumluluk duygusu oluşturmalı. Kendi vizyonunuz doğrultusunda astlarınız adına riske girebilirsiniz ancak astlarınızı riske atmamaya gayret edin.

Kahneman ilginç bir yöntem öneriyor: Önemli bir karar verdikten bir gün veya bir hafta sonra, yine toplanın ve konuyu şu soruyu sorarak yeniden değerlendirin. “Geçen yıl aldığımız karar çok kötü sonuç verdi. Neleri atladık, neleri eksik değerlendirdik?” Kahneman buna post mortem otopsi demiştir.

SONUÇ

Karar ve kararlılık bir yöneticinin yönetim başarısının önemli bir sütunudur. Kararsızlık yöneticiye olan güveni sarsar. Her insanın karar süreci parmak izi kadar özel. Bu nedenle kendi karar sürecinizi tanıyın ve buna uygun stratejiler geliştirin. Önemli bir karar verirken amacın kurum vaatlerini yerine getirmek ve hızlı olmak olduğu her zaman temel referans noktası olmalı. Karar verirken tarih boyunca farklı disiplinlerden gelenlerin karar konusundaki özdeyişleri size ilham verebilir.

Bir girişimde bulunacaksanız, kararsızlık kapılarını kapatın.

F. Nietzsche

Kararlar, yılan balığına benzer. Kolayca yakalanır ama elde tutulması zordur.

A. Dumas Fils

Değerlerinin ne olduğunu bilirsen, karar vermekte güçlük çekmezsin.

R. Disney

Başarının sırrı kendi işinizi iyi yapmanızda değil, o işi iyi yapacak doğru adam bulmanızdadır.

A. Carnegie

Tuhaf görünebilir ancak büyük liderler yetkiyi kendilerinde toplayarak değil, dağıtarak başarılı olur.

J. B. Stockdale