ÇAÐDAÞ LÝDERLÝK

• 1.02.2020
• 1828
• Twitter'da Paylaþ
• facede

Acar Baltaþ

Liderlik, en kýsa ve sade tanýmýyla etkilemektir. Bu da iliþki kurarak gerçekleþir. Liderlik ve yöneticilik birbirinden farklýdýr; ancak ortak paydalarýnda çok geniþ bir kesiþme alaný vardýr. Bu alan, baþkalarý aracýlýðýyla sonuç almaktýr.

Bu yazýda konu edeceðimiz liderlik ve yöneticilik özellikleri, bazý küçük farklýlýklar gösterse de, iþ, spor, sivil toplum veya siyaset alanýndaki bütün lider ve/veya yöneticileri içine almaktadýr.

HIZLA DEÐÝÞEN DÜNYA YÖNETÝCÝLERÝ ZORLUYOR
Alýþýlmamýþ bir hýzla deðiþen bir dünyada yaþadýðýmýzý biliyoruz ve bu durum herkesi etkiliyor. Çocuklarýný yetiþtiren anne ve babalar, sosyal iliþkilerini sürdüren ev kadýnlarý da bu deðiþikliklerden etkileniyor. Ancak sanýyorum en büyük zorluðu, iþ hayatý içindeki yöneticiler yaþýyor. Yöneticilik pozisyonunda olan bir kiþinin, yönetim alanýndaki tutumu ve tarzý, kendi geçmiþ yönetici örneklerinden, zaman içinde kazandýðý bilgi ve deneyimlerden kaynaklanýr. Ancak bu bilgi ve örnekler, büyük çoðunluðu geçerliliðini yitirmiþ olan dünün dünyasýna aittir. Bu nedenle yarýnýn dünyasýný kuracak olan bugünün gençlerini, ayný anlayýþla yönetmek ne anlamlý ne de gerçekçidir. 

ASTLARI SÝNDÝRMEK YAYGIN BÝR UYGULAMA
Özel sektör, özellikle de kurumsal þirket yöneticileri, bu deðiþime ayak uydurmak için çaba harcýyorlar; ancak son yýllarda giderek artan ölçüde kamu üst düzey yöneticileriyle çalýþtýðým için, benzer anlayýþý orada gördüðümü söyleyemem. Kamuda, çok kritik görevler yürüten ve genç çalýþanlarýnýn katkýsýna en çok ihtiyaç duyan yöneticiler “bir yöneticinin sert, çekinilen, korkulan” biri olmasý gerektiði inancýný taþýyorlar. Hatalara tahammülsüz olmak, yanlýþlara odaklanmak, baðýrarak ve kýzgýnlýk göstererek yönetmek ve astlarý sindirmek, yaygýn bir uygulama gibi gözüküyor. Bunun doðal sonucu olarak, astlar sorumluluk almýyorlar ve kendileri yönetici olduklarýnda benzer kalýbý izliyorlar. 

NELER DEÐÝÞÝYOR?
Gerek son yýllarda katýldýðým yurt dýþý toplantýlarýndaki izlenimlerimden gerekse Türkiye’de yönettiðim toplantýlardan ve gözlemlerimden yola çýkarak yöneticilik ve liderlik alanýndaki büyük kaymalarý (deðiþimleri) þöyle sýralayabilirim:
- Geçmiþte kabul edilen yönetici tutumu astlarýyla arasýna mesafe koymak ve onlarla yakýnlaþmamak temeline dayanýrdý. Günümüz liderlik anlayýþý, etkileme özelliðini iliþki kurmak temeline dayandýrdýðý için, liderin yaklaþýlabilir ve ulaþýlabilir olmasý gerekiyor.
- Eski anlayýþa göre liderlerin iyi konuþmasý ve güçlü hitabet yeteneðine sahip olmasý beklenirdi. Günümüz liderlerinin de kendilerini iyi ifade etmesi bekleniyor; ancak doðru sorularý sormak ve dinlemek daha önemli bir özellik olarak görülüyor. Bu nedenle kendi seslerine aþýk ve her konuda söyleyecek sözü olduðuna inanan liderler sýkýcý bulunuyor ve “Düne ait” sayýlýyor.
- Geçmiþte bir yönetici veya lider için önemli sayýlan bir özellik; öðretmek, anlatmak, ders vermek ve astlarýný bu yolla geliþtirmekti. Günümüzde bunun yerini, sormak, buldurmak ve söyletmek aldý. Bu nedenle koçluk en önemli yöneticilik özelliði olarak yýllar içinde giderek artan bir önem kazandý.
- Hangi alanda olursa olsun eski liderlik anlayýþý “ne yapýlacaðý ve nasýl yapýlacaðý”na odaklanýrdý. Bu nedenle astlarýn gerekli olaný yapmalarý için baský görmesi, biraz korkmalarý ve çekinmeleri gerekirdi. Bu nedenle liderden beklenen “gücünü göstermesi” ve “güçle yönetmesi”ydi. Günümüz liderinin ise güçle deðil, “neden” sorusuna yükleyeceði anlam duygusuyla yönetmesi gerekiyor. Misyonla yönetmek liderlik anlayýþýndaki en büyük zihniyet deðiþikliðine yol açmýþtýr. 
- Geçmiþte liderler kendi özelliklerini ve yönetim anlayýþlarýný açýklar ve astlarýnýn buna uymasýný beklerlerdi. Günümüzde ise liderlerin birlikte çalýþtýklarý insanlarý güçlü özellikleri, deðerleri ve hayat yolculuklarýyla tanýmalarý ve onlarý genelleyerek deðil bireyselleþtirerek yönetmeleri bekleniyor. Bu da her kiþiyi tanýmak için özel zaman çaba gerektiriyor. Ben bunu her çiçek ve bitkinin ayrý bir özen ve bakýma ihtiyaç göstermesinden hareketle “bahçývan” ilkesi olarak adlandýrýyorum. 
- Günümüz liderlerinden beklenen özelliklere en son eklenen nitelik birleþtiriciliktir. Bu Amerika’da moda olduðu gibi sadece renk ve ýrk farklýlýðýný iþaret etmez. Birleþtiricilik özelliði, kurum veya topluluk içindeki yaþ, eðitim, geçmiþ, cinsiyet, inanç, köken farklýlýklarýný, onlarýn birikimlerinden yararlanacak ve katkýlarýný ortak amaç etrafýnda odaklayacak bir anlayýþla yönetmektir.

GÜVEN EN TEMEL ÝHTÝYAÇTIR
Bir lider, yönettiði kiþilerin potansiyelini performansa yansýtabilmeli ve bu kiþiler gücü temsil ettiði için mecburen deðil, ilham verdiði için gönüllü olarak onu izlemelidir. Bunun için liderin izleyicilerini kollamasý, empati sahibi olmasý, onlara ve duygularýna deðer vermesi gerekir. Böyle bir lider güven verir. Güven en temel ihtiyaçtýr.
    
KADINLAR DAHA ÞANSLI
Kadýnlar, yukarýda sýralanan nitelikler göz önüne alýndýðýnda, günümüz liderlik anlayýþý açýsýndan doðal yapýlarý gereði daha þanslýdýr. Ancak kadýnlarýn önlerinde iki engel vardýr. Birincisi erkeklerden oluþan bir jüri tarafýndan deðerlendirilmek; ikincisi de erkekler gibi davranmaya özenmektir. Birinci engeli ortadan kaldýrmak için pozitif ayrýmcýlýk yönünde adýmlar atýlmaktadýr. Ýkinci engel ise ancak kadýnlarýn farkýndalýklarýný geliþtirerek ortadan kaldýrabilecekleri bir durumdur. Kadýn yöneticiler ve liderlik konusunu gelecek yazýnýn konusu yapmak istiyorum...

SONUÇ:
Görüldüðü gibi çaðdaþ liderlik, Birinci ve Ýkinci Dünya Savaþlarý’nda yer alan rütbeli ve rütbesiz askerlerin iþ hayatýna girmesiyle sivil hayata uyguladýklarý komuta ve kontrol anlayýþýnýn çok ötesine geçmiþtir. Tarým ve endüstri devrimlerini geride býrakarak bilgi çaðýna ulaþmýþ ve robotik devrimin arifesindeki dünyayý yönetecek olan çaðdaþ lider ve yöneticiler, geçerliliðini yitirmiþ dünün örneklerinin ötesine geçtiði bir liderlik anlayýþýnýn temsilcileri olacaklardýr...