BUSINESS LIFE Ayl�k �� Hayat� & Ekonomi Dergisi

SALGINLAR VE BA�YAPITLAR

1.04.2020
7075
facede

�nsan, do�a ile kurdu�u bu tek tarafl�, alan; ama asla vermeyen s�m�rgeci ili�kisini de�i�tirebilecek mi? Yoksa bir sonraki salg�na kadar hayatta kalman�n verdi�i diren� ile ya�ad��m�z korkun� zamanlar�n ortaya ��kard�� yeni ba�yap�tlara bakarak hat�rlamaya devam m� edecek?

Salg�n olgusunun, çok da geçmi� zamanlara ait olmad��n� unutuyoruz. Ortaça�’da ba�layan veba, tarihin en y�k�c� salg�nlar�ndan biriydi. Avrupa ve Asya’da, 200 milyon ölümle sonuçland�. 1918’de �spanyol gribi, dünya çap�nda 500 milyon ki�iye bula�t�. 100 milyon ölüm oldu�u tahmin ediliyor. Ve bu, sadece 100 y�l önceydi. 1980’lerden beri 75 milyonun HIV virüsü ile enfekte oldu�u, yakla��k 32 milyon insan�n hayat�n� kaybetti�i belirtiliyor. Zirvesi ise yaln�zca 30 y�l önce oldu.

DO�A �LE �L��K�DE “TAKAS” VE “ARMA�AN” MANTI�I!..
Salg�nlar belirli aral�klarla dönü�üm geçirerek yay�ld� ve küresel sa�l�k sorunlar� olmaya devam etti. Çünkü insan, özünde do�a ile bütün ili�kisinde “takas” ve “arma�an” mant��n� kendi lehine çevirmekten vazgeçmedi! Her �eyin, tüm hayvanlar ve canl�lar�n kendisi için do�du�u fikrinden hiçbir vakit vazgeçmedi. Hatta bu sayede güç sahibi oldu�unu dü�ündü. Yak�n salg�n tarihi, bu ili�ki biçiminin kusurlu oldu�unu hat�rlatmaya devam etti; ama de�i�en bir �ey olmad�.
Aral�k 2019’dan bu yana koronavirüs, 380 bin civar�nda -24 Mart 2020 itibariyle- ki�iye ula�t�. 16 binin üzerinde insan ya�am�n� yitirdi. Dünyaya etkisini hâyâl bile edemiyoruz, hasar�n boyutunu da öngörebilecek durumda de�iliz. Ama bildi�imiz bir �ey var; insan�n do�a ile ve kendi cinsiyle geli�tirdi�i hatal� ili�kilerin bedelini, çok yüksek düzeyde ödeyece�iz.

VEBA DOKTORU...
Bir süredir, salg�nlarda ortaya ç�kar�lan, ya�am ve ölümün anlam�n� bize hat�rlatan ba�yap�tlar üzerine kafa yoruyorum. Bunlar, COVID-19 nedeniyle art�k kapal� olan dünyan�n en büyük müzelerinin koleksiyonlar�na dahil olanlar... Bu eserleri, insanlar�n bilinçsizce ve dü�üncesizce, birbirlerine ve do�an�n kaynaklar�na nas�l sayg�s�zca davrand��na dair güçlü uyar�lar olarak okuyorum. Her biri Paulus Fürst’e ait 1656 tarihli bir gravür: Doctor Schnabel (Dr. Gaga / Roma'daki bir veba doktoru)... Sergilendi�i British Museum, 18 Mart’tan beri koronavirüs önlemleri nedeniyle kapal�. “Kara veba” Ortaça� deh�eti olmaktan öte, sonraki dönemlerde de geri gelerek, 300 y�ldan fazla bir süre Avrupa’da günlük ya�am�n parças� olmu�.

Korkunç salg�nlar �ehirleri periyodik olarak harap etmi�. Gravürde, 17. yüzy�lda Fransa ve �talya’da kullan�lan koruyucu kostümün nas�l oldu�unu görürüz. Bu, insanlar� deh�ete dü�ürerek yakla�makta olan ölümün bir i�areti olarak görülmü�. Ayak bile�ine kadar uzanan palto, eldivenler, botlar, geni� kenarl� bir �apka... Ku� benzeri gagal� maske ise iki küçük burun deli�ine sahip, güçlü kokular� tutan bir tür erken solunum cihaz�ym��. Amac�, hastal��n birincil nedeni oldu�u dü�ünülen ve “miyasma” olarak bilinen zararl� buhar� uzak tutmakm��. Bunu “mikrop” teorisi daha sonra elbette çürütmü�.

MUNCH’UN “�SPANYOL GR�B� �LE OTOPORTRE” TABLOSU
Edvard Munch, �spanyol gribi –�spanyol nezlesi- nedeniyle Norveç’teki evinde mahsur kald��nda, kendisini hasta yata��n�n önünde çizmi�. “�spanyol Gribi ile Otoportre” adl� tablosunda ince saçlar� ve solgun yüzüyle otururken üzerinde battaniyesini görürsünüz. Onun ölüme olan yak�nl�� gösterme �ekli beni çok etkilemi�tir. 1919 yaz�nda salg�n sona ermi�, enfekte olanlar ya ölmü� ya da ba��kl�k geli�tirmi�. Sanat her zaman hat�rlat�yor. Unutmaya e�ilimli olan, biz insanlar�z!
Dünya Sa�l�k Örgütü (DSÖ) taraf�ndan “pandemi” olarak ilan edilen COVID-19, gündelik al��kanl�klar�m�z� da de�i�tiriyor. Virüsün yay�lmas�n� önlemek için okula gitmiyoruz, evden ve esnek çal��ma sistemine geçtik. Bireylerin s�rt�na yüklenen çok büyük bir toplumsal kontrol projesinin çal��anlar�na dönü�tük. ART BASEL HONG KONG

ARTIK ÇEVR�M�Ç�...
Müzeler de belirsiz bir süre için kapan�yor. Kültürel ve sanatsal etkinlikler ask�ya al�n�yor. Müzayede evleri ve galeriler kapand�; çünkü salg�n bu etkinlik odakl� uluslararas� pazar� da felç etti. Geçen y�l rekor ziyaretçi çeken Art Basel Hong Kong, iptal edilen ilk büyük küresel sanat fuar� oldu. Belirlenen tarihlerde tamamen çevrimiçi oluyor. Bu, sanat dünyas�nda yeni bir dönü�üme i�aret olabilir.

H�ÇB�R �EY, ESK�S� G�B� OLMAYACAK
Di�erleri gibi bu salg�n da ya�am�n her alan�n� yeniden örgütlememiz için bir bask� olu�turacak. Esas soru �u: �nsan, do�a ile kurdu�u bu tek tarafl�, alan; ama asla vermeyen sömürgeci ili�kisini de�i�tirebilecek mi? Hayvanlar�n ve bitkilerin sadece kendisi için var olmad��n� anlayabilecek mi? Yoksa bir sonraki salg�na kadar, hayatta kalman�n verdi�i direnç ile ya�ad��m�z korkunç zamanlar�n ortaya ç�kard�� yeni ba�yap�tlara bakarak hat�rlamaya devam m� edecek?