BUSINESS LIFE Ayl�k �� Hayat� & Ekonomi Dergisi

PANDEM�N�N �NSAN SERMAYES�NE ETK�S�

1.08.2023
809
facede

�nsan sermayesi en genel tan�m�yla insan�n sa�l�� ve bedeninden olu�ur. Bu sermaye ��renme, sa�l�k davran��lar� ve sosyal-duygusal geli�im (duygusal zeka) �zelliklerini i�ine al�r. Erken ya�ta kazan�lan bu �zellikler, bireyin hayat�n daha sonraki evrelerinde ula�aca�� ba�ar� d�zeyini belirler.

Bu aç�dan bak�ld��nda pandeminin tüm dünyada çocuk ve gençlerin geli�imine çok ciddi zarar verdi�i görülüyor. Çünkü insan sermayesi birikime dayan�r ve dönemler halinde geli�ir. Bir sonraki a�ama, bir önceki dönemin üzerine in�a edilir. Hayat döngüsünden bir parça eksik olunca, bir sonraki geli�imin kendi normal ak��nda devam etmesi beklenemez. Entelektüel ve zihinsel düzeyde hayat içinde ortaya ç�kan bir soruna bak�ld��nda, bir önceki dönemin izi görülür.

�nsan sermayesi birikiminin h�z�, erken çocukluk döneminden ba�layarak hayat�n ilk y�llar�nda çok diktir. Çal��ma hayat�na ba�lad�ktan sonra yava�lar ve plato çizer. Hayatlar�n�n ilk çeyre�ini ya�ayan çocuklar�n ve gençlerin, insan sermayelerini yap�land�rd�klar� dönemin pandemiye denk gelmesi telafisi güç olumsuz sonuçlar do�urdu.

Ö�renme kayb�

Orta gelir düzeyindeki ülkelerde (OGDÜ) zaten yetersiz olan hizmetler aksad� ve okul öncesi e�itim uzun süre durdu. Bu çocuklara verilmesi gereken hizmetlerin durmas� veya ciddi düzeyde yava�lamas�yla bu ya� grubu, ileride bedelini ödeyece�i ölçüde zarar gördü. Pandemi döneminde geli�mekte olan ülkelerde 1 milyar çocuk bir y�l veya daha fazla süreyle e�itimden yoksun kald�. Bütün dünyada ülkeler okuldan uzak geçen süreyi telafi etmek için çe�itli giri�imlerde bulundu. Türkiye’de MEB ve üniversitelerin uzaktan e�itim konusunda var olan imkanlar�n� seferber etmi� olmas�na ra�men a� ortam�na ula��m, ak�ll� telefon veya tablet say�s�n�n s�n�rl� olmas�, ö�retmenlerin ve ö�rencilerin bu tür bir uygulamaya haz�rl�kl� olmamas� nedeniyle beklenen sonuca ula��lamad�.

Gerçekçi olmak gerekirse, hibrit veya uzaktan e�itim konusundaki bütün gayretlere ra�men, özellikle çocuklar�n kazan�m� s�f�ra yak�n oldu bir de bildiklerini de unuttular. Örne�in, 7-8 ya��nda toplama ve ç�karmay� ö�renen çocu�un ö�rendiklerini unuttu�u için, iki y�l sonra bölme ve çarpmay� ö�renmesi imkans�z oldu. E�itim birbirinin üzerine eklenen bir süreç oldu�u için, bir basama�� atlay�p di�erine geçmek mümkün de�il.

Benzeri bir bo�luk Türkiye’de 1970’li y�llarda ya�and�. Bu y�llarda üniversiteler, ideolojik çat��malar�n fikir düzeyinden ç�k�p silahl� �iddet eylemlerine sahne olmas� nedeniyle s�k s�k tatil edilirdi. Bu çat��malar�n en �iddetli oldu�u fakültelerse, gelece�in ö�retmenlerini yeti�tiren e�itim enstitüleriydi. Dört y�ll�k süre içinde say�l� gün e�itim yap�lan bu kurumlarda ö�renciler, yöneticiler ve hocalar çaresiz kald�. 1974 y�l�nda I. Ecevit Hükümeti bu konuda radikal bir ad�m atarak konuyu çözdü. 15 gün h�zland�r�lm�� e�itim verilerek bütün ö�renciler mezun edildi ve ö�retmen olarak atand�. Yüre�i vatan sevgisiyle dolu, sa� veya sol ideoloji çerçevesinde sars�lmaz inanca sahip, ancak temel e�itim ve bilgiden yoksun bu grup, ö�retmen ve yönetici olarak emekli oluncaya kadar Türkiye Milli E�itim sistemi içinde kald� ve ö�renci yeti�tirdi. Bugün belirli ya� gruplar�nda gördü�ümüz temel bilgi eksikli�inin nedenlerinden birinin sebebinin bu oldu�u dü�ünülebilir.

Ne e�itimde, ne i�te, ne yeti�tirmede (NE�Y)

Gençler aç�s�ndan daha farkl� kay�plardan söz etmek gerekir. Dünya Bankas�’n�n yapt�� ara�t�rma i�gücüne kat�l�m�n dü�tü�ünü gösteriyor. Bu dü�ü�ün gençlerin e�itime devam� nedeniyle gerçekle�ti�ini dü�ünmek do�ru de�il. Çünkü bu sürede i� gücüne kat�lanlar�n niteli�i ve ald�klar� ücret daha dü�ük oldu. Bütün dünyada ne e�itimde ne i�te ne yeti�tirmede (NE�Y say�s�nda büyük art�� oldu. Örne�in Pakistan’da pandemi öncesine k�yasla 1,6 milyon daha fazla battal genç ortaya ç�kt�.Türkiye’de NE�Y olan gençlerin say�s� pandemi öncesinde de çok yüksekti. 2019 y�l�nda yap�lan ara�t�rma, 15-24 ya� aras�ndaki gençli�in üçte birinin üretim ve sosyal yetilerinin, geli�tirici mekanizmalar�n d��nda oldu�unu ortaya koymu�tu. Bir toplumda gelecek ya�am tarz�n�n ta��y�c�lar� olan bu ya� grubunun i�siz ve aylak olmas�, orta s�n�f�n ortas�na yerle�tirilmi� bir saatli bombad�r. Üretim sürecinden kopuk, bo� gezen bu topluluk rant çark�na ancak aileleri arac�l��yla ba�lan�r. Sosyolog August Thalheimer’in ‘sosyal moloz’ olarak nitelendirdi�i bu grup; �rkç�, milliyetçi, mukaddesatç� ve �iddete yatk�n e�ilimleriyle toplum içinde patlamaya haz�r büyük bir tehdittir.

Pandemi sonras� iyile�me sürecinde de birçok ülkede büyük e�itsizlikler mevcut. Ekonomik geli�menin ana belirleyicisi olan insan sermayesi, bu sermayenin çok güçlü oldu�u Finlandiya’da bile dü�mü�ken, OGDÜ çok daha fazla zarar gördü. Aradaki fark� kapatmas� gereken bu ülkeler, pandemi nedeniyle daha fazla geriye itildi.

Konu birey düzeyinde ele al�nd��nda, her bir y�ll�k e�itim eksikli�inin, ya�am boyu gelir düzeyinde yüzde yirmiye varan kayba neden oldu�u biliniyor. Hayata zaten en geriden ba�layan bu çocuklar�n aradaki fark� kapatmas� imkans�za yak�n. Bu toplum sosyolojisi aç�s�ndan patlamaya haz�r bir ba�ka saatli bomba. Örne�in ara�t�rman�n yap�ld�� Chad’da bu oran 2050 y�l�nda i�gücü nüfusunun yüzde 90'�n� olu�turacak. Genç nüfusa sahip ülkemiz için de durum farkl� de�il.

Sonuç

Önümüzde iklim �oku, sava�, k�tl�k gibi ya�anmas�n�n sürpriz olmad�� krizler bulunuyor. Birle�mi� Milletler’in tan�mlad�� 55 afet türünün 21 tanesi ülkemiz için geçerli. Bu nedenle afetlerin felakete dönü�memesi için bütün ülkelerin bu pandemiden her alanda ö�rendiklerini gelecekte kullanmak için haz�rl�k yapmalar� gerekir. E�itim bu alanlar�n ba��nda gelir. �mkan� olan aileler çocuklar�n�n bu dönemde kaybettiklerini telafi için özel bir çaba içinde olmal�. Halk çocuklar�n�n aç��n� kapatmak ise Milli E�itim Bakanl��’na dü�en bir görev. Çünkü bu dönemde ya�anan ö�renme kayb�, ülkenin entelektüel sermayesi üzerinde y�k�c� bir etki yaratacak. Teknolojinin üstel büyüme h�z� göz önüne al�nd��nda, buna ucundan yeti�mek mümkün de�il.