PSÝKOLOJÝK SESSÝZLÝK

• 1.11.2020
• 4984
• Twitter'da Paylaþ
• facede

Acar Baltaþ

2020 yýlýnýn mart-mayýs aylarý, bir kitap ayýracý gibi herkesin hayatýnda hiç unutulmayacak ve hep hatýrlanacak bir referans noktasý olacak. Dönüm noktalarýndan biri de dünyada gelir daðýlýmý ve fýrsat eþitsizliði yönünde kabul edilen adaletsizliðin, pandeminin doðurduðu iþsizlik nedeniyle taþýnamaz noktaya gelerek kýrýlmaya sebep olma ihtimalidir.

Acaba bir baþka toplumdan (isterseniz gezegenden deyin) gelen ve bugüne kadar Türkiye ile hiç yakýn ve derinlemesine iliþki kurmamýþ birisi, bizim Amerika’da olan bitene anlam veremediðimiz gibi, neleri þaþýrarak izlerdi? Yakýn zamanda bütün TV kanallarýnda geniþ yer tutan ve Afrika asýllý siyahi Amerikalýlarýn yaþadýðý ayrýmcýlýk sorununu belki de tüm zamanlarýn en güçlü sesiyle ortaya koyan olaylar, bana kendi yanlýlýklarýmýz konusunda düþünme fýrsatý verdi.

MEDENÝ HAKLAR ANCAK 1965 YILINDA KABUL EDÝLDÝ 
Öncelikle bu olaylarýn tarihi perspektifi konusunda kýsaca fikir sahibi olmakta yarar var. Bugün ABD’nin 330 milyonluk nüfusunun %13’ünü oluþturan Afrikalý Amerikalýlarýn atalarýnýn bu kýtaya Afrika’dan ve zorla getirildiðini, esir pazarlarýnda para karþýlýðý mal olarak alýnýp satýldýðýný, hiçbir yasal haklarýnýn olmadýðýný, evliliklerinin yasal geçerlilik taþýmadýðýný, eþlerin ve çocuklarýn sahipleri tarafýndan ayrýlarak satýlabildiðini, birden çok kiþi tarafýndan her türlü amaçla kullanýldýðýný ve sahibin kölesini öldürmesinin cinayet sayýlmadýðýný belirtelim. Yaklaþýk iki yüzyýllýk süre içinde bu konuda algý, kabul ve önyargýlar oluþup kalýplaþtý. Amerikan iç savaþýný Kuzey’in kazanmasýyla yasaklanan kölelik için medeni haklar ancak 1965 yýlýnda kabul edildi. Ama yasa ile güvence altýna alýnan medeni haklarýn önemli bir bölümünün kâðýt üzerinde kaldýðý açýkça görülüyor. Obama’nýn baþkanlýðý ile bir dönüm noktasýna gelindiði düþünülse de, Trump’ýn baþkanlýðý bu konudaki gerçeði ortaya koydu.

KENDÝMÝZE SORULAR...
Kendi çevremizde hiç farkýnda olmadan ne tür ayrýmlar yaptýðýmýz üzerine düþünüyor muyuz? Örneðin; çok az kiþinin aklýna geldiðini düþündüðüm bir sorudan baþlayalým. Roman vatandaþlarýmýzý neden sadece çiçek satarken ve bir enstrüman çalarken görüyoruz? Onlarýn yaþama koþullarý, birçoðunun neden göçebe hayatý yaþamak zorunda olduðu üzerinde hiç düþünüyor muyuz? Çocuðumuzun Roman bir arkadaþý olma ihtimali bizde ne gibi bir duygu uyandýrýyor? Bu insanlarýn fýrsat eþitsizliði bizi ne kadar ilgilendiriyor?

DÜÞÜNELÝM...
Þimdi bir basamak daha derine inelim ve etnik kimliðimiz, din ve mezhep aidiyetimizin dýþýndakiler veya cinsel yönelimi farklý olanlar için fark etmediðimiz önyargýlarýmýzýn olup olmadýðý üzerine düþünelim. Kendimizi herhangi bir sebeple onlardan üstün görmek bir yana, onlarý küçümseyen, aþaðý gören düþüncelerimiz var mý? Bu grupta yer alan insanlardan biriyle komþu olmayý, çocuðumuzun veya kardeþimizin evlilik yapmasýný nasýl karþýlayacaðýmýz üzerine kafa yoralým...

KADINLARI DAHA GÜÇSÜZ VE YETERSÝZ GÖRÜYOR MUYUM? 
Erkek kimliðine sahip biri olarak, kadýnlar hakkýnda ne düþünüyorum? Kendimi bir erkek olarak, kas gücü dýþýnda herhangi bir sebeple, bir veya birçok yönden daha üstün ve güçlü; kadýnlarý daha güçsüz ve yetersiz görüyor muyum? Bunu açýklayacak sebeplerim ne kadar ikna edici? Böyle hissetmek için sorgulamadýðým köklü inançlarým var mý?

EYLEMSÝZ EMPATÝ SORUNU ÇÖZMEYE YETMEZ
Bu önyargýlarý fark etmek, bunlarýn doðru olmadýðýný düþünmek ve ayrýmcýlýða karþý yapýlan mücadeleye sempati duymak önemlidir. Ancak bunlarýn yanlýþ olduðunu kabul etmek ve mücadele edenlere empati göstermek yeterli deðildir. Yeterli olsaydý, saydýðým alanlarýn her birinde bugüne kadar dünyanýn bütününde çok daha fazla yol alýnmýþ olurdu. Ayrýmcýlýðýn kalkmasýný istemek, bu konuda çalýþanlara empati duymak ancak bu konuda aktif bir eylem içinde olmamanýn adý “psikolojik sessizlik”tir. Bu, her alanda önyargýlarýn devam etmesinin en önemli nedenidir.

ADALETSÝZLÝÐE KARÞI SES YÜKSELTÝLMELÝ
Psikolojik sessizliði yýkmak için, ABD’deki olaylarýn siyahlara ait “siyah sorunu” olmadýðýný, kendi ülkemizde kadýnlarýn hayatýn her alanýnda yaþamak zorunda býrakýldýklarý sorunlarýn “kadýn sorunu” olmadýðýný, Kürtlerin yaþadýklarýnýn “Kürt sorunu”, Romanlarýn yaþamak zorunda býrakýldýklarý ayrýmcýlýðýn “Roman sorunu” olmadýðýný kabul etmek gerekir. Yaþanan sorunlarýn, bu konuda zarar gören gruplarýn çabasýyla düzeleceðini düþünmek hayalperestlikten de ötedir. Çünkü araþtýrmalar, çoðunluðun sessiz kalmasýnýn, bu grup içinde yer alan marjinallerin teþvikiyle, azýnlýk gruplar üzerindeki baskýya ve var olan önyargýlara dolaylý onay anlamýna geldiðini ortaya koymaktadýr. Örneðin; iþ ortamýnda kadýnlarýn eþit haklarý için mücadele, bu konuda çalýþan kadýnlarý onaylayarak ve onlara sempati göstererek deðil, onlarýn yanýnda yer alarak ve onlarla birlikte ses yükselterek gerçekleþir. Kýsaca söylemek gerekirse, “kadýn sorunu” kadýnlarýn üstesinden gelebilecekleri bir sorun deðildir. Adaletsizliðe karþý ses yükseltmek konusunda her bireyin sorumluluðu vardýr.

SONUÇ:
Ýçinden geçtiðimiz günler her bireye, eskisinin yerine koyacaðýmýz yeni dünya anlayýþýna ilham verecek bir örnek olma sorumluluðunu yüklemektedir. Bu konuda Afrikalý Amerikalýlarýn haklarýnýn barýþçý savunucusu Martin Luther King Jr.’ýn sözleri pusula niteliðindedir. “Her þeyin sonunda düþmanlarýmýzýn sözlerini deðil, dostlarýmýzýn sessizliðini hatýrlayacaðýz.”