*CÝDDÝ BÝR REVÝZYON GEREKÝYOR

• 1.03.2019
• 2252
• Twitter'da Paylaþ
• facede

Prof. Dr. Emre ALKÝN

* Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasý (TCMB)'nin Aralýk 2018 verilerine göre; cari iþlemler açýðý 27 milyar 633 milyon dolara geriledi. "Net Hata ve Noksan" kalemi ise 21.2 milyar dolara yükseldi.

Ýþ adamýndan akademisyenine, bugüne dek "konfor alaný" olarak gözüken vasatlýktan, siyasetin gücüyle kurtulmalýyýz. Çünkü devletin harcama ve yatýrým tercihleri, vatandaþlar için her zaman örnek teþkil eder. 

‘20. YÜZYILIN PARADÝGMALARIYLA ÝMKÂNSIZ’
Hem nesillerin yaklaþým farklýlýklarýnýn arttýðý, hem dijital dönüþümün hýz kazandýðý, hem de iç ve dýþ siyasi güç deðiþimlerinin yoðunlaþtýðý bir dönemde, 20. yüzyýlýn paradigmalarýyla yaklaþarak sorunlarý çözmek imkânsýz. Banka þubesine gitmeye gerek kalmadan iþlemlerin sonuçlandýðý, kitaplarýn tabletlerden okunduðu, bazý mesleklerin yol olduðu, robotlarýn var olan fonksiyonlarý devraldýðý bir süreçte, geçen yüzyýlýn yaklaþýmlarýný kullanarak çözüm yaratmaya çalýþmak, nafile bir çaba. 

‘GELÝÞMÝÞ ÜLKELER, SPOR VE SANATTA DA HEGEMONYA KURUYOR’
Birçok konuda bazý devletler, dünyanýn geri kalanýyla arayý ciddi þekilde açtý. Geliþmiþ ülkeler sadece ekonomi, teknoloji ve finansta deðil, spor ve sanatta da hegemonya kurmaya baþladý. Algoritmalarla, rakibin hamlelerini gerçeðe en yakýn þekilde çözüyorlar. Bunun siyasette de kullanýlmasý an meselesi. Geride kalanlarýn insan kabiliyeti üzerine kurduklarý hayâller, "veri bilimi"yle yýkýlmakta.
 
‘ÝÞLEVSEL VE DÝJÝTAL ÇÖZÜMLERE GÝTMELÝYÝZ’
Bu karmaþýk; ama kazananý önceden belli olan ortamda, þu ana kadar uyguladýðýmýz tekniklerini bir kenara býrakarak, daha iþlevsel ve dijital çözümlere doðru gitmeliyiz. Teknolojik altyapýsý, tecrübeli ve kaliteli insan gücüyle, bankacýlýk ve finans, bu hamleyi en kolay yapacak sektör. Kredi verme kriterleri en baþtan ele alýnmalý ve önceliklerin tespitine gerçekçi tasarýmlarla yaklaþýlmalý. 

‘CAYDIRICILIK YERÝNE ÝMRENDÝRME YAKLAÞIMI…’
Elbette bu, konvansiyonel sektörleri dýþarýda býrakacaðýmýz anlamýna gelmiyor. Yüksek teknoloji ve katma deðer üretenlere, dijital uygulamalar yoluyla "kestirme çözümler" yaratabilir, "caydýrýcýlýk" yerine "imrendirme" yaklaþýmlarýný kullanabiliriz. Ayrýca kayýt dýþýlýkla mücadele için de yüksek dijitalleþme ve ihracat odaklýlýk kriterleri büyük bir destek saðlar. 
Özetle, bugüne kadar uyguladýðýmýz modelle devam edemeyeceðiz; ancak baþka bir modele sert deðil, yumuþak geçiþ öneriyorum…
Sanayi üretimi, perakende verileri, konut satýþlarý, iþsizlik rakamlarý yan yana konulduðunda, mesele sadece kaynak bulmakla çözülemez. Teþvikten vergi sistemine, yatýrým ve harcama önceliklerinden eðitim modelinin tespitine kadar ciddi bir revizyon gerekiyor. 

‘SEÇÝMDEN SONRA IMF GELÝR MÝ?’
Cari açýk ile “Net Hata ve Noksan” kalemi, döviz gelir-gider hesabýnda bazý tuhaflýklar olduðunu ortaya koydu. "Acaba seçimden sonra IMF gelir mi?" diye soranlarýn sayýsý da arttý. Ýstikrarsýz kalemlerle cari açýðýn finansmanýný istikrarlý þekilde saðlamak mümkün deðil. "Cari açýk finanse edildiði sürece sorun yok" diyen duayen ekonomi hocalarýnýn bu iþte büyük günahý var! Eli vicdanýnda olanlarýn mantýklý uyarýlarýný alaya aldýlar, hükümetler de onlarý dinlemeyi uygun buldu. Sonuç: IMF geldi! 

‘17'ÝNCÝ STAND-BY ANLAÞMASI BAÞARISIZ OLMUÞTU’ 
Peki! Bu sefer IMF gelse sorun çözülür mü? En yakýn tecrübe, 1990'larýn sonunda yaþandýðý için, doðrudan oraya bakmakta fayda var. 2000’in son çeyreðinde ortaya çýkan Türk Lirasý darlýðý, faiz artýþý ve banka sarsýntýsý krizi, 2001’in ilk çeyreðinde þiddetli bir döviz krizine dönüþünce; ekonomi, tarihi bir eksi büyüme ve iþsizlikle karþý karþýya kaldý. Böylece IMF ile yapýlan 17'inci Stand-By Anlaþmasý baþarýsýz oldu. 

‘TÜRK LÝRASI SUNÝ DEÐER KAZANINCA…’
Programýn terk edilmesinde etkili olan faktörleri; yapýsal reformlarý gerçekleþtirmede isteksiz olunduðuna iliþkin kanaate yol açan gecikmeler ile hükümet içi tartýþmalarý, enflasyonun beklenenden yavaþ düþmesi, TL’nin suni olarak deðer kazanmasý, ekonominin hýzlý büyümesiyle birlikte ithalatýn geniþleyerek cari açýðý büyütmesi ve bankacýlýktaki sorunlarýn aþýlamamasý þeklinde sýralamak mümkün. 

FISCHER’DAN ‘SÜRÜKLENEN KUR’ POLÝTÝKASI ÝTÝRAFI
IMF’nin o dönemki yöneticisi Stanley Fischer, 2000’lerin sonlarýndaki bir makalede, 1999’da Türkiye ile imzaladýklarý Stand-By düzenlemesindeki þartlarýn birçoðunun yanlýþlýðýna iþaret etti. “Sürüklenen kur” politikasýnýn faydadan çok zarar getirdiði itirafý önemli. Halbuki, o zamanlarda bunu savunanlardan biriydi. Stand-By kýsa vadeli bir rahatlama ve kredibilite artýþý getirse de ekonominin hýzla krize doðru sürüklenmesine sebep oldu. 

‘2001’DE YAPTIKLARINI UNUTMAYALIM!’
"Hâlâ IMF ile görüþmek isteyen var mý?" dediðimde, doðal olarak cesur cevaplar alamýyorum. Elbette uluslararasý kabul görmüþ standartlarýn uygulanmasý kredibilite getirir; ama 2001 krizine yol açan mimarlardan biri IMF idi. Türkiye'yi krize soktular, siyasi bunalýma ittiler. Sonra da kurtarýcý gibi geldiler. Bunu da unutmayalým…