HA GAYRET, BÝRAZ CESARET!

• 1.06.2020
• 3579
• Twitter'da Paylaþ
• facede

Canan Ercan Çelik

Sizce de pandemi bizlere empati ve iletiþimin, þeffaflýðýn, takýmlarla dinamik çalýþmanýn, paylaþýlan liderliðin, sakin ve odaklý kalabilmenin, kýsa vade ile uzun vadeli perspektifin denge ile yönetilmesinin, sürdürülebilir ve sorumlu bir düzen kurmanýn zamaný olduðunu fazlasýyla göstermedi mi?

“Býrak hayat sana raðmen deðil, seninle beraber aksýn. ‘Düzenim bozulur, hayatýmýn altý üstüne gelir’ diye endiþe etme. Nereden biliyorsun hayatýn altýnýn üstünden daha iyi olmayacaðýný?” Þems-i Tebrizi

Küresel ölçekte, bugüne kadar hiç deneyimlemediðimiz derinlikte etki yaratan, kýrýlganlýðýmýzý ortaya çýkartan, bilinmezleri ve gelecekteki seyrine iliþkin belirsizlikleri ile dengemizi bozan, bir tür içe dönme ile farklý yetilerimiz ve keþiflerle bizi buluþturan, kendisi tedavi edilebilse bile etkilerini karþýlamamýz daha epey bir zaman alacak olan pandemiyle mecburi mesaimiz devam ediyor. 

ÜÇ AYLIK TABLOYU ALGILAMAK DAHÝ GÜÇ
Üç aylýk bir evrede ortaya çýkan tabloyu algýlamak dahi güç. Bu yazýnýn yazýldýðý kesitte, 213 ülkede 6 milyona yakýn sayýda vaka görülmüþ ve kayýplar 400 bin kiþiye yaklaþtý. WEF Covid Action Platformu’ndaki raporlara göre; 22 Nisan itibarý ile dünya genelinde çalýþan nüfusun %68’i, neredeyse 2,3 milyar kiþi, kapatýlan iþ yerlerinin mensubu. Çin’deki göreceli açýlma olmadan nisan ayý baþýnda bu oran, % 81 seviyesine ulaþmýþ. Ayný zamanda, kendi iþini yapan, serbest çalýþan 740 milyon kiþinin iþ yeri (toplam içinde %66) kapanmýþ. Ýþletmeler tarafýndan baktýðýmýzda ise mevcut iþletmelerin %82’si faaliyetlerini durdurmak zorunda kalmýþ. 
“Evden çalýþma modelleri beklenmedik hýz ve etkinlikte hayata geçti” diye düþünebilirsiniz; ancak büyük resimde dünyada internet eriþimi olan evlerin payý ancak %57, evinde bilgisayar olanlar ise %50. Geliþmiþ ülkelerde bu oranlar sýrasýyla %87 ve %82 iken, geliþmekte olanlarda %47 ve %39 ile sýnýrlý. Az geliþmiþ ülkelerde ise 10 haneden 1’i þanslý azýnlýk olarak görünüyor. Salgýn esnasýnda günlük gelir seviyesi 1,9 dolarýn altýna düþen ve ekstrem yoksulluk sýnýrlarýnda yaþayan 40 ila 60 milyon kiþi olduðu hesaplanýyor. 

TOPYEKÜN MÜCADELE...
Hiç þüphesiz ki, bu salgýnýn en büyük özelliði; coðrafi sýnýr, din, ýrk, cinsiyet tanýmadan tüm kuþaklarý, her kesimi ve yaþama biçimlerimizi derinden etkilemesi. Þu anda dünya genelindeki öðrencilerin %93’ünün, yani 1,6 milyar genç ve çocuðun okullarý kapatýlmýþ. Sadece bu dönem deðil, sonbahar, hatta 2021 baharýnda da uzaktan eðitim yapacaðýný açýklayan eðitim kurumlarý var. Yýlda yaklaþýk 1,5 milyar kiþi uluslararasý yolculuk ediyorken, senaryolar bazýnda yolcularýn yüzde 60 ila 80’inin bu süreçte sistemden çekileceði öngörülüyor. Devletler, kurumlar, bireyler topyekün bir mücadelenin içinde.
Ekonomideki benzersiz duraksama ile pandeminin bu çeyrekte global çalýþma saatlerinin %10,5’luk düþüþüne yol açmasý, hayatý ve geleceðe dair güven hissini en çok zedeleyen hususlardan birisi. Ortalama 48 saatlik haftalýk çalýþma kabulüyle bu kayýp 305 milyon kiþilik bir istihdamý temsil ediyor. 

EN BÜYÜK YÜK KADINLARIN OMZUNDA 
Diðer kriz dönemlerinden farklý olarak tabloyu karartan bir baþka kritik husus ise kadýn istihdamýnýn yoðun olduðu sektörler üzerindeki etkilerin göreceli olarak çok yoðun olmasý. Oysa, bu sürecin üstesinden gelmek üzere kurulan düzenlerde en büyük yük, kadýnlarýn omuzlarýnda. 
Saðlýk sektöründeki çalýþanlarýn çoðunluðu kadýn, Avrupa Birliði’nde bu oran %76; maalesef Covid-19 virüsün bulaþtýðý kahramanlar da büyük oranda kadýn. Deðer görmeyen, düþük ücret verilen, kiþisel bakým, temizlik, kasiyerlik vb. iþlerdeki kadýn çalýþan aðýrlýðý da %82 ile %93 aralýðýnda deðiþiyor. Nüfusun çoðunluðunun eve çekilmesiyle artan ev iþleri, çocuk bakýmý gerekleri ve uzaktan çalýþma yükümlülükleri bir araya gelince, toplumsal ve hane içi görevler orantýsýz biçimde kadýnýn omuzlarýna yüklendi. Covid-19 ortaya çýkmadan önce de adil deðildi düzen, kadýnlar AB genelinde dahi erkeklere kýyasla ücrete tabi olmayan bakým ve ev iþleri için haftada 13 saat daha fazla çalýþýyordu. Covid sonrasý bu, kayda deðer þekilde arttý. Üstelik, emeðinin karþýlýðýný alamadýðý, aldýðýnda da eþit iþte eþit ücret seviyesinin yanýndan geçemediði, kapalý düzende kadýna þiddet ve tacizin boyutlarýnýn da azýmsanmayacak oranda arttýðý bir platformda... 

HAYATIN ORTAK VE ADÝL PAYLAÞIMINDA YENÝ RÝSKLER
Bugünlerde neyi okusam “Dikkatli olun!” diye bir uyarý görüyorum. Pandeminin düþe kalka yol aldýðýmýz kadýn-erkek eþitliði, hayatýn ortak ve adil paylaþýmý yolunda yeni riskleri tetiklediðini ya da basmakalýp davranýþ kalýplarýna dönme riskini getirdiðini dillendiriyor uzmanlar. Ayný þekilde azýnlýklarýn, göçmenlerin de en kýrýlgan gruplar olduðunu belirtiyorlar.  Salgýn ortamýnda birçok konu gündem dýþý kaldý ya da bir þekilde lüks addedilir oldu ya, farkýndalýkla irade kullanmazsak, on yýllardýr kat ettiðimiz noktadan geri gitmek an meselesi, hatta sermayeden yemeðe baþladýk bile! Bu ortamýn faziletlerinden birisi olarak ortaya çýkan ortak mücadele, eþitlik, kurulu düzenleri, kalýplaþmýþ zihinleri esnetme noktasýnda ilerleyemezsek geleceðimizi daha da ipotek altýna almýþ olacaðýz.

“Þurada burada güçlü adýmlarla dolaþmaktansa, doðru yolda sekerek yürümek iyidir” AugustInus

TABLO, ALGILADIÐIMIZ GERÇEKTEN ÖTEDE 
European Institute for Gender Equality, McKinsey’in “Çeþitlilik ve Kapsayýcýlýk “ raporu ve Northwestern, Mannheim, California üniversitelerince yayýmlanan “Covid-19’un Cinsiyet Eþitliði Üzerindeki Etkileri” araþtýrmasý gibi çalýþmalar, dünyada önde gelen medya kuruluþlarý, çoðumuzun algýladýðý gerçekten ötede bir tabloyu iþaret ediyor. 
Dünya genelinde 740 milyon kadýn, kayýt dýþý ve pandemi nedeniyle kapatýlan ya da ciddi boyutta kýsýtlamaya tabi hizmet alanlarýnda çalýþýyor. Bununla beraber, genel olarak, kadýnlarýn erkeklere kýyasla daha düþük ücretli, göreceli daha az çalýþma saati alan ve geçici iþ kontratlarýyla çalýþtýðý da bir gerçek. AB’de dahi, çalýþan kadýnlarýn %27’si bu durumda. Üstelik tek baþýna çocuk yetiþtiren çalýþan anneler, daha da büyük oranda riske maruz.
“Ne yaþamak, nasýl yaþamak ve ne seviyede bir toplumun parçasý olmak istiyoruz?” sorularýný sorsak, hayâl etsek ve hayâl ettiðimizden bugüne geri gelsek, ego ve zihin kalýplarýmýzý kýrmak içten bile deðil. 

CESARET...
Önümüzde ispatlý, tutarlý, net bir tablo varken, Konfüçyüs’ün dediði gibi “Doðruyu gördüðümüz halde yapmamak cesaretsizliði”nde mi kalacaðýz?  Ülkeler bazýnda bakalým... Krizlerde, kadýn liderler ile, otokratik ve egemen cinsiyetteki liderlerin arasýndaki yaklaþým farký, meseleyi dillendirme, toplumu kavrama, þeffaflýk, bilime saygý, yürütmede etkinlik gibi boyutlarda bir karþýlaþtýrma yapsak, hangi liderliði tercih edersiniz?
McKinsey’in “Çeþitlilik ve Kapsayýcýlýk” (D&I) raporunda, cinsiyet eþitliðinde en üst kadrandaki þirketlerin kârlýlýklarýnýn, en alttakilere kýyasla %25 daha yüksek olduðunu ve farkýn giderek açýldýðýný da dikkate alýp cesaret bulabiliriz. Bu cesaretle, salgýnla birlikte farkýna vardýðýmýz ve deðeri ortaya çýkan süreçlerdeki kadýn rollerinin, liderliðinin hakkýný vermeye ve ortak yaþam paylaþýmýna yönlenebiliriz. Uzaktan çalýþma, esnek çalýþma vb. artýk ispatlanmýþ düzenleri, teknolojik imkânlarý daha eþit ve kapsayýcý bir dünya için kurumsallaþtýrabiliriz. Kadýnlar olarak farkýndalýkla irade kullanýp, kadýn aðlarýný destekleyip sahip çýkarak güç birliði yapabilir, kendimizi ve toplumu ileriye çekebiliriz. 
Dünya altüst olmuþken bize düþen, biraz gayret etmek ve cesaret! Nereden bilebiliriz ki “Hayatýn altýnýn üstünden daha iyi” olup olmadýðýný?