HANGÝ LÝDER? NASIL MÜCADELE?

• 1.07.2020
• 4461
• Twitter'da Paylaþ
• facede

Canan Ercan Çelik

Sizce de, durmaz denen düzen durmuþ, bunca bedel ödemiþ ve ödüyorken, sürdürülebilir, daha adil, aydýnlýk, yalýn ve eþit bir dünya için sorumluluk alma, talepkâr olma, hesap sorma ve dönüþümü saðlama zamaný gelmedi mi?

“Uçurtmayý yükselten rüzgâr deðildir, rüzgâra karþý verdiði mücadeledir.” WInston ChurchIll
McKinsey’in  Mayýs 2020 de yayýmladýðý “En Zor Liderlik Testi” makalesinde (*) Covid-19 pandemisinin dünya genelinde her birimiz için bir tür karakter ve azim testine dönüþtüðünü ve bu süreçte CEO’larýn da olaðandýþý þartlar ve taleplerle  görülmemiþ bir liderlik sýnavýndan geçmekte olduðu yazýyor. 
    
ÝNSAN ODAKLI, ÞEFFAF VE CESUR BÝR LÝDERLÝK...
Öyle ya, herkes gözlerinin içine bakýp, sükunet ve gerçekçi bir iyimserlikle, ayný zamanda empatiyle yaklaþarak, insanlarýn hayatýna olumlu etkiler yaratmalarýný, cevabýný bilmedikleri nice soruyu karþýlayýp yönlendirme yapmalarýný, veri/olay tabanlý dinamik kararlar vermelerini, bir taraftan günün sorunlarýna acil çözümler yaratýrken, uzun vadeli perspektiflerini de korumalarýný, daha önce hiç deneyimlemedikleri bu süreç ve etkileriyle hýzla uyumlanýp, yýlmazlýkla mücadele etmelerini bekliyor. Ve belki de bugüne kadar hiç olmadýklarý kadar insan odaklý, þeffaf ve cesur bir liderlikle ilerlemeleri gerekiyor. Sadece CEO’lar için geçerli deðil tabi ki bu talep ve beklentiler; ülke liderleri, pandemi mücadelesinde kritik paydaþ olan kurumlarýn liderleri için de ayný durum söz konusu. Omuzlardaki bu aðýrlýðý taþýmak herkesin harcý deðil.
    
ZAMANINI YÖNETEBÝLENLERÝN MÜCADELESÝ, DAHA UZUN SOLUKLU 
“Sýrtýnda taþýdýðýn bu daðlar, sadece üzerine çýkman içindi.” Najwa Zebýan
Büyük meselelerle uðraþýrken, görülen o ki, küçük eylemler ve rutinlerle kendi bedensel ve ruhsal saðlýðýný gözeten, kýrýlganlýðýný saklamaktan çekinmeyen; ama esnekliðini de ortaya koyan, öðrenen, 7/24 zincirinde kendine özel halkalar yaratan, arada topraða basan, sevdikleriyle nefes alma zamanlarý yaratan, kýsa aralarda da olsa müzikten, kitaplardan ya da ruhuna ne iyi geliyorsa ondan beslenen, zamanýný yönetebilenler, mücadelelerini daha uzun soluklu ve odaklý verebiliyor. 
Bilinmezlik ve belirsizlikte kulaða hoþ gelmeyecek geliþmeleri, filtrelenmemiþ bilgileri anlama ihtiyacýnda olan, onlarý inkar etmeyen, itibarsýzlaþtýrmayan, bilgi ve veri akýþýný kendi yanký odalarýndakilerle sýnýrlamayan, samimi iç hesaplaþmalarla ilerleyenler, Tanrý sendromuna kapýlmayanlar, aklý ile kalbini, maddi hýrslarla insan odaðýný dengeleyebilenler, yeni bir ‘anlam’ bütünlüðüne eriþebilenler fark yaratabiliyor.

3 MÝLYON KÝÞÝ HAYATINI KAYBEDEBÝLÝR!
Winston Churchill’in dediði gibi “Henüz sonuna gelmedik, sonun baþlangýcýnda bile deðiliz, olsa olsa baþlangýcýn son evresindeyiz.” 
Þu ana kadar, 213 ülkede 10 milyon vaka tespiti yapýlan, yaklaþýk 500 bin kiþinin (**) hayatýný kaybettiði pandemiye iliþkin olarak, Dünya Saðlýk Örgütü (WHO) ve Imperial College London’ýn yaptýðý modeller, dünya genelinde 500 milyon kiþinin enfekte olacaðýný, eðer önlemleri ciddiyetle sürdürmezsek bu sayýnýn 1 milyar kiþiye çýkabileceðini ve 3 milyon kiþinin hayatýný kaybedebileceðini gösteriyor. 
    

ÖRNEK ÜLKELERÝN HEMEN HEPSÝ KADIN LÝDERLERCE YÖNETÝLÝYOR 
Devletler genelinde iyi yönetimleriyle pozitif ayrýþmýþ, örnek olan ülkelerin hemen hepsinin kadýn liderlerce yönetiliyor olmasý da ayrý bir olgu. Almanya, Yeni Zelanda, Norveç, Danimarka, Tayvan, Finlandiya, Ýzlanda liderleri; sakin, kararlý, hýzlý, bilim temelli, insan odaklý yaklaþýmlarýyla korkmaktan korkmadan, sistematik iletiþim ve yüksek empati ile pandemi sürecini yönetiyorlar. Hem normalleþme eðilimi hem de salgýn etkilerinin kontrolünde ülkelerini öne çýkarýyorlar. Buna karþýlýk inkar, komplo teorileri, küçümseme, bilimsel verileri önemsememe, virüse karþý yeterli önlem almama, doðal seleksiyon iddiasýyla akýþa býrakma, “Geçti, geçiyor” deyip toplumu yanýltma, hatta manasýzca efelenme, tutarsýz davranma, verileri manipüle etme, sorumluluk almama, zihni-sinir tedaviler önerme gibi, her biri insan hayatý üzerinde ve sosyoekonomik düzende daha olumsuz etkiler uyandýran tutumlarýn tamamý da erkeklerin, alfa liderlerin...
 
TRUMP VE BOLSONARO...
Yale Üniversitesi’nden felsefeci Robin Dembroff, iki ileri örnek olan ABD lideri Trump ve Brezilya lideri Bolsonaro’yu “Erkeklik zehirlenmesi”ne uðramýþ,  yalnýzca kendilerine deðil, çevrelerine de zarar veren liderler olarak tanýmlýyor. (***) Bu tutumlar, pandemiye zemin yaratan dünya anlayýþýný beslediði gibi, hemen her kritik konuda da dengeyi kaçýrdýðýmýz bir dünya düzenini de dayatageliyor. Ýklim deðiþikliðine duyarsýz kalmak, cinsiyet ayrýmcýlýðýný gidermek için samimi çaba göstermemek, her türlü ayýrýmcýlýk ve eþitsizliði, insanlarýn ýrk, renk, din, dil, etnik köken, cinsel tercih vb. hususlara baðlý olarak maðdur olmasýna göz yummak da ayný köklerden beslenen egemen davranýþ kalýplarý... 
Neyse ki, zemin deðiþiyor. George Floyd’un ölümüyle dalga dalga yayýlan, siyahlar adýna yapýlan, aslýnda kökten ayrýmcýlýða karþý olan geniþ tabanlý protestolar, bizlere hiçbir þeyin eskisi gibi olmayacaðýnýn ve bu düzeni besleyen  liderlerin zorlanacaðýnýn iþaretlerini veriyor. 

DEÐÝÞÝMÝ DESTEKLEYECEK ELVERÝÞLÝ BÝR ZEMÝN OLUÞUYOR 
“Evreni yaratan sevgiydi. Topraðý ve gökyüzünü de yaratan sevgiydi. Bu yüzden evren sonsuz, toprak bereketli ve zengin.” Ýnce Memed, Yaþar Kemal
Kalýplarýn kýrýlmasý, yeni anlayýþ ve deðerlerin hayata geçirilmesi, sosyal devlet anlayýþýnýn güçlenmesi, kâr odaklý, azami optimizasyona dayalý, tek coðrafyalý, sýnýrlý sayýdaki tedarik halkalarýnýn gözden geçirilmesi, saðlýk ve yaþamsal açýdan kritik diðer sektörlerin yapýlandýrýlmasý, bu süreçte zorunlu olarak adapte edilen iþ yapýþ þekillerinin, süreçlerinin sentezlenip kalýcý hale getirilmesi, dijital dönüþümün saðlanmasý, sürdürebilir kalkýnmaya yönelik çok boyutlu hedeflerin tespiti, bir  mecburiyet olarak önümüzde. Neyse ki, deðiþimi destekleyecek elveriþli bir zemin oluþmakta ve iyi liderler bu zeminin üzerine yeni bir gelecek inþasýna geçmek üzere yola çýkmýþ durumda. 

Olaðan hiyerarþik yapýlarýn dýþýna çýkan, açýk fikirli, paylaþtýrýlmýþ liderlik anlayýþýyla algý ve bilgilerini geliþtiren, farklý çalýþma takýmlarý ile karar mekanizmalarýný dinamik hale getiren, daha çok temas eden, birlikte bir hikâye yazdýklarýný, ortak amacý, riskleri, kýsýtlarý, neyi niçin gerçekleþtirmeye çalýþtýklarýný anlatabilen, ekiplerini paydaþ kýlarak mobilize edebilen, tutarlý olan, sahici, ciddi, eleþtiriye tahammüllü ve empatik liderler ise hem pandeminin yaralarýný sarmak hem de yeni bir dünya düzeni için mücadele ediyorlar.  Hiç þüphesiz ki, bu yolculuk onlarý ve beraberlerinde çevrelerini ve dünyayý da büyütecek, geliþtirecek. 
Diðer yandan, geçmiþe baðlý olanlarýn, fabrika ayarlarýndan kopamayanlarýn, sorumluluk almayanlarýn, ele yüze bulaþýnca birilerini suçlayýp kendilerini ayrýþtýrmaya çalýþanlarýn, tutarsýz davrananlarýn, insani odaktan uzaklaþanlarýn, yaptýklarýný, varlýklarýný adeta lütufmuþ gibi görenlerin ve maalesef etki alanlarýndaki kurumlarla, içinde olduklarý toplumlarýn ödeyeceði kaçýnýlmaz bedeller olacak. 

SORUMLULUK ALMA ZAMANI GELMEDÝ MÝ?
Bizlere lütufta bulunan ve özünde lütuf olan yegane varlýk, hesapsýzca tükettiðimiz doða... Devletler, sistemler, kurumlar insanlar için, liderler de bizler gibi geçici. Sizce de, durmaz denen düzen durmuþ, bunca bedel ödemiþ ve ödüyorken, sürdürülebilir, daha adil, aydýnlýk, yalýn ve eþit bir dünya için sorumluluk alma, talepkâr olma, hesap sorma ve dönüþümü saðlama zamaný gelmedi mi?
Rüzgâra karþý mücadele ederek birlikte yükselmek dileðiyle. Saðlýk ve esenlikle kalýn...

(*) Homayoun Hatami, Pal Erik Sjatil & Kevin Sneader 
(**) 25 Haziran 2020 tarihi itibarýyla 
(***)Ayþe Özek Karasu, Haberturk