GÜNEÞE SIRTINI DÖNENLER

• 1.08.2020
• 5492
• Twitter'da Paylaþ
• facede

Canan Ercan Çelik

ABD'deki protestolar, genç ve refah seviyesi yüksek beyazlarý içine çekmiþ durumda. Katýlýmcýlarýn büyük çoðunluðu 35 yaþýn altýnda ve yýllýk gelirleri 150 bin dolarýn üzerinde olan kiþiler. Bu gençlerin yarýsý, hayatlarýnda ilk kez aktivist kimlik kazanmýþlar.

“Dahasý, hayatý bir kaya, hukuku da bu kayaya suretlerini yontmak için kullandýklarý bir keski olarak görenlere ne demeli?” ERMÝÞ - HALÝL CÝBRAN 

“Biz” dediðimizde neyi, kimi kastettiðimiz, çok eski çaðlardan beri hikâyelerle þekillenmiþ. Birlikte olduðumuzda güvende hissettiklerimiz, yemeðimizi paylaþtýklarýmýzdan baþlayýp, kültürel bir denklik hissi ile, anladýklarýmýz, anlaþýldýklarýmýzla geniþlemiþ, kavimler ve coðrafi bütünlüðe, zaman içinde aidiyetler, korkular, kaygýlarla ýrk, politik görüþ, aile, cinsiyet, etnik köken, din ve benzeri katmanlarda kendini bulmuþ. 1900’lerde ulus devletler kimlik tanýmýný etkilemiþ. Yüzyýllar boyunca farklý hikâyelerden baþka baþka kimlikler, “BÝZ”ler yaratmýþýz. Bizleri bir arada tutan deðerler, hedefler, seçilmiþ travmalar, seçilmiþ zaferlerle ortak hikâyeler yaratmýþýz. (*) Ve her yaratýlan “BÝZ”, bizden olmayanlarý, ötekileþtirdiklerimizi de beraberinde getirmiþ. 

DÝRENENLERÝ HER TÜRLÜ BASKIYLA SUSTURMA...
Peki nasýl bir hikâyeleþtirme, kendini büyükleme ve önemsemedir ki bu, bir baþkasýný  “Rengi farklý, dini farklý, cinsiyeti kalýp dýþý, etnik kökeni o ya da þu” deyip ya da icat edilmiþ herhangi bir kriter setine göre ayrýþtýrýp, örseleyip, ezip, hakkýný gasp edip hatta öldürüp varlýðýný besleyebiliyor. Egemen düzene sýrtýný dayayýp, gücüyle yasalarý büküyor, taraf olandan hesap sorarmýþ gibi yapýp, bildiðini okuyor. Hatta inadýna, adeta can acýtmak için, hoþgörünün, evrensel deðerlerin bütünlüðünü, “Bir”liði temsil eden sembolleri bir bir yýkýyor, direnenleri her türlü baskýyla susturmaya çalýþýyor. 

GEORGE FLOYD’UN ÖLÜMÜ
ABD’de siyahi George Floyd’un polis þiddeti ile orantýsýz güç kullanýlarak, göz göre göre öldürülmesinin üzerinden neredeyse iki ay geçti. Bu olayla beraber, 2013’te hayata geçirilen; ancak yeterince etki yaratamamýþ olan “Black Lives Matter” hareketi bir anda tahayyülleri aþan sayýda ve çeþitlilikte kiþinin sahiplenmesi ile önce ABD’de, daha sonra dünyanýn birçok ülkesinde ses buldu. Neredeyse 300 yýllýk geçmiþi olan ýrkçý düzene artýk son verme hedefi ile pandemi ortamýnda sokak eylemleri ülke tarihinde eþi görülmemiþ seviyelere ulaþtý. Oysa ne ilk ölümdü yaþanan, ne de son oldu. 

ÇARPICI GÖSTERGELER
The Washington Post ve the Kaiser Family Vakfý’nýn eylemlerin tepe noktaya ulaþtýðý dönemde yaptýðý araþtýrma gösteriyor ki, her 5 protestocunun 1’i Trump dönemi baþladýðýndan beri hak arama eylemlerine katýlanlardan, %19luk kýsmý da hayatýnda ilk kez protesto eyleminde bulunanlardan... Eylemlerin eyaletler bazýnda yayýlýmý ve tarihte hiç olmadýðý kadar beyaz aðýrlýklý katýlýmcý olmasý, bu protestolarý kökten farklýlaþtýrýyor. Daha çarpýcý olan göstergeler, Civis Analytics anketinde gördüklerimiz. Protestolar genç ve refah seviyesi yüksek beyazlarý içine çekmiþ durumda. Katýlýmcýlarýn büyük çoðunluðu 35 yaþýn altýnda ve yýllýk gelirleri 150 bin dolarýn üzerinde olan kiþiler. Bu gençlerin yarýsý, hayatlarýnda ilk kez aktivist kimlik kazanmýþlar. 

ABD’LÝLERÝN %76’SINA GÖRE IRKÇILIK TEMEL BÝR PROBLEM 
“Alevlenir, sonra söner, yine unutulur, devran bildiðince dönmeye devam eder” hesabý bu kez tutmuyor. Araya karýþan çeteler ve yaðmacýlarla gösteriler gölgelense de barýþçýl protestolar sinmemiþ durumda. Baþkan Trump’ýn konunun üzerine baðnazca gidiþi de eylemleri geriletmeyip, aksine direnci artýrdý. Kasým ayýndaki seçimler öncesinde pandeminin getirdiði ekonomik sorunlarýn da katkýsý ile rakibi Biden, anketlerde beklenmedik þekilde öne geçti. Kamuoyu vicdaný ve anlayýþý deðiþiyor. Monmouth University araþtýrmasýna göre; 2015 yýlýnda ABD’lilerin %51’i ýrkçýlýðý temel bir problem olarak kabul ederken, bugün bu oran %76’ya yükselmiþ durumda. Ve halkýn %72 si emniyet güçlerine ayrýlan bütçenin daraltýlarak, yaratýlacak kaynaðýn saðlýk ve benzeri hizmetlere yönlendirilmesini istiyor. 

VÝRÜS, HERKESE EÞÝT DAVRANIYOR MU?
“Herkese eþit davranýyor” dediðimiz virüsün, tedavide saðlýk güvencesi olmayanlara ve yoksulluktan fiziksel saðlýðý zayýf kalanlara hiç de eþit davranmamasý, onlarýn daha çok hastalanýp, ne yazýk ki daha çok ölmesi ve renklerinin de aðýrlýklý siyah olmasý da bugünkü tabloyu derinleþtiren bir baþka boyut. Desteklerin lafta kalmamasý, sosyal medya paylaþýmlarý ile sýnýrlý olmamasý, “Bunlar yetmez hatta uyuþukluk yaratýr, sen ayaða kalk, çözüm yaratmak için sorumluluk al” denmesi ve talebin karþýlýk bulmasý da uzun soluklu geliþimi destekliyor. 

“Güneþ ýþýðýnda durup da sýrtýný güneþe çevirmiþ olanlara ben ne diyebilirim ki?
Sadece kendi gölgelerini görüyorlar, gölgeleri de onlarýn yasalarýdýr. ERMÝÞ - HALÝL CÝBRAN

COLIN KAEPERNICK OLAYI
Baþkan Trump’ýn bu durumu farklý okumasýný, kutuplaþtýran deðil, bütünleþtiren olmasýný, artýk vicdanlara sýðmayan bu ötekileþtirmeye karþý “Diz çökme” (**) jestinde bulunmasýný, itibarsýzlaþtýrmak, küçük görmek, þiddetle karþýlamak yerine dinlemesini, uzlaþtýrýcý, onarýcý bir liderlik göstermesini dilerdim. Oysa o bugün, ýrkçýlýða karþý küresel bir sembol haline gelen ilk diz çökme hareketini yapan NFL oyuncusu Colin Kaepernick (Amerikan futbolu oyuncusu) olayýnda gösterdiði tutumun benzerini –ki annesine hakaret etmek dahil, hadsiz ve ýsrarlý tepkilerle oyuncunun ligden uzaklaþtýrýlmasýna yol açmýþtý- þiddet katsayýsýný artýrarak gösteriyor. 
Bu liderlik anlayýþýnýn iþlediði zamanlar tabi ki oldu, belki de geçmiþteki zaferleri bugün ülkesindeki zeminin kaydýðýný fark etmesini engelliyordur. Pirius’un dediði gibi, içinde nice bozgunlar olan bu zaferlerin elbet sonunun geleceðini göremeyecek kadar egosuna yenilme yolundadýr. 

“GÜÇ BÝZDE” DERKEN...
“Baþka bir kýtada, baþka toplumsal dinamiklerde yaþayan iþ dünyasý olarak bizleri çok ilgilendirmiyor, zaten pandemi ve onun etkileri ile boðuþuyoruz, ne halleri varsa görsünler” diyebiliriz. Ya da kendi hikâyelerimizdeki korkular, kaygýlar, aidiyet hisleri neler düþünebiliriz.  Ýçine kapandýðýmýz ekosistemlerin kýrýlganlýðýný, pandemi sürecinde deneyimlediðimiz gibi görünenin çok ötesinde ortaklýklarýmýzýn olduðunu, “Güç bizde” derken ne denli kontrolü yitirebildiðimizi, yeni anlam ve önceliklerin giderek yer bulduðunu, geleneksel iþ yapýþ ve liderlik anlayýþýnýn týkandýðýný, “Tuzu kuru” dediðimiz insanlarýn, yeni kuþaklarýn adalet ve hak arayýþlarýnýn toplumsal dinamikleri, yönetim, tüketim, paylaþým anlayýþlarýný deðiþtireceðini, kapsayýcý, deðiþimden korkmayan, diz çökmesini bilen, onarýcý liderlik ihtiyacýný deðerlendirerek geleceðe hazýrlanabiliriz... 
Tercih bizim, bambaþka bir BÝZ için.

(*) Sinan Canan’ýn bir söyleþisinden yararlanýlmýþtýr.
(**) ‘take a knee’