BUSINESS LIFE Ayl�k �� Hayat� & Ekonomi Dergisi

L�DERL�K ALGISI VE '�Y� L�DER' YANILGISI

1.04.2021
2218
facede

Bu gidi�e "Bir dur" diyemezsek, yetkinli�i ve bilgisi yokken fikri olan beceriksiz liderler, bizleri oradan oraya savuracaklar. �klim krizine "Hik�ye" diyecekler, kurumlar� i�levsizle�tirecekler, kavramlar�n i�ini bo�altacaklar.

Bir ‘bazen’ bakars�n bir ‘ra�men’le birle�ir ve tarihin ak�� de�i�ir. Olmayacak �ey de�il. Ve bizim i�imiz denemek. Sonra yine denemek. ‘Daha iyi yenilmek’ de�il, kazanacakm�� gibi denemek.’Ra�men’le ba�layan bir cümleye de bu yak��r.
Ece Temelkuran (*)

Dr. Tomas Chamorro-Premuzic, uzun y�llard�r liderlik, ki�ilik analizleri, yetenek yönetimi, yapay zekâ ve insan etkile�imleri üzerine çal��an bir örgütsel psikolog. 2019 y�l�nda “Neden Bu Kadar Yeteneksiz Erkek Lider Oluyor? (Bunun Önüne Nas�l Geçilir?)” ba�l�kl� bir kitap yay�mlad�. (**)

ERKEKLER VE YÜKSELD�KLER� AYRI�TIRICI YAPILAR
Ara�t�rmalar gösteriyor ki, dü�ündü�ü kadar yetkin olmayan ki�ilerin ço�u erkek. Kendini oldu�undan iyi ve özel gören, limitlerinin fark�nda olmayan bu erkeklerin, liderlik rollerinde olma olas�l�� da ayn� �ekilde yüksek. Hiç �üphesiz ki, lider yolculuklar�nda cinsiyet ve ki�ilik faktörleri etkili. Dünya genelinde, siyasette ya da i� hayat�nda ezici bir üstünlükteki erkekler ve yükseldikleri ayr��t�r�c� yap�lar hayatlar�m�z� sarsacak, toplumlar�n, �irketlerin ve bireylerin kaderlerini etkileyecek güçte ve etkinlikte. Bu liderler içinde yetkin ve yeterli olmayan ki�ilerin bu denli yer bulmas� ve çevresine hasar verebilmesi, alg�m�zdaki karma��kl�klardan besleniyor. Ara�t�rmalar, 3 temel neden oldu�unu gösteriyor.

ARA�TIRMALAR, 3 TEMEL NEDEN OLDU�UNU GÖSTER�YOR
Öncelikle, bu ki�ilerin a��r� öz güvenli hallerini, ne kadar yetkin olduklar�na dair ki�isel inançlar�n�, gerçekte ne denli becerikli ve donan�ml� olduklar� hususuyla kar��t�r�yoruz (***). Asl�nda, her birimiz –kad�n ya da erkek- kendimizi oldu�umuzdan daha iyi olarak alg�l�yoruz; ama erkeklerde bu e�ilim çok daha yüksek. Üzerine elekten geçiren eril düzenin deste�iyle elde ettikleri alan ve f�rsatlar da büyüyor. Buna kar��n, söz konusu liderlerin yaratt�� sonuçlara ise hep birlikte, hatta kad�nsak, gençsek, az�nl�ksak; k�saca eril düzenin omurgas�nda yer alm�yorsak, çok daha yüksek oranda, maruz kal�yoruz.

��R�LM�� B�R H�KÂYE!
�kincisi; bugünün anlay��yla karizmatik bulduklar�m�za ekstra prim veriyor, yapabilirliklerini, birikimlerini ve ki�ilik özelliklerini göz ard� edebiliyoruz. Hele �i�irilmi� bir hikâyesi, �öhreti, bir de geli�mi� bir mizah anlay�� varsa, yere gö�e koyam�yoruz. Oysa bu liderlerin ortalama örnekleri dahi en hafifiyle güven zedeliyor, ba�l�l�k duygusunu zay�flat�yor, üretkenli�i dü�ürüyor, yüksek stres ve tükenmi�lik sendromuna yol açabiliyor. En önemlisi, karanl�k yönleri son derece y�k�c� olabiliyor. Buna kar��n iyi lider; yetkinlikleri, zaman zaman s�k�c� olarak alg�lan�p heyecan yaratamasalar da, fark�nda ve mütevaz� olan, empatik ilgi kurabilen ki�ilerde çok daha yüksek oranda görülüyor.

"NARS�S�ST�K L�DERLER"�N CAZ�BES�NE KAPILIYORUZ
Yetkinlikleri ve performans� dü�ük olan liderleri art�ran üçüncü neden ise, narsisistik liderlerin cazibesine kap�lmam�z. Daha da fenas�, bu ruhu hayranl�kla beslememiz, mega dü�lerine, iddialar�na alk�� tutmam�z, “Büyük lider, adeta bir lütuf” diye diye egolar�n�n gitgide �i�mesine, güç zehirlenmelerinin dozuna ve gerçeklikten kopukluklar�na da katk�da bulunmam�z. Ara�t�rmalara göre; erkeklerde, kad�nlara k�yasla narsisizm %40, psikopati ise 3 kat daha s�k görülmekteymi�. Bu ki�ilik özelliklerindeki liderlerin merkeze kendilerini koyarak ele�tiriye kapal�, empati ve ho�görüden uzak yakla��mlar�yla, yetkilerini riskleri umursamadan, h�rslar� do�rultusunda kullanmalar�n�n vahim sonuçlar� olmas� da ne yaz�k ki, deneyimden ö�rendi�imiz tutumlar.

MANASIZ ETK�...
A��r� özgüveni, karizmay�, narsisizm ve psikopatiyi liderlik potansiyeli olarak gördü�ümüzü ve manas�z bir etki alt�nda kald��m�z� fark etmeliyiz. Aksi halde toksik iklimlerde, y�k�lan kurumlarla, yozla�an de�erlerle, kendisini kanunlar�n, kurallar�n üzerinde gören egolarla, sars�lan adaletle, taraf ya da bertaraf olmakla, hep ba�kalar�n�n suçu olan hatalarla, komplo teorileriyle, giderek zalim, giderek otoriter bir anlay��la ve sonuçlar�yla ya�amaya mahkûm olaca��z.
Bazen kalbinin en derinlerinden sars�l�yor insan, akl�n�n s�n�rlar� zorlan�yor. Rüya m�, gerçek mi ayr��t�ram�yor. ‘Hayâl etti�im i�, toplum, ülke, dünya bu de�il’ diyorsun.

AMBALAJA DE��L, ÖZE BAKMAK!
Dr. Tomas Chamorro-Premuzic, yeteneksiz liderlerin hegemonyas�n� k�rmak için yine 3 çözüm üzerinde odaklanmam�z� öneriyor. �lki; ambalaja de�il, öze bakmak! �yi liderlik özelliklerinin pe�ini b�rakmamak, yetkin, tevazu sahibi ve bütünlü�ü olan ki�ilerin özelliklerini, ispatlanm�� ba�ar�lar�n� referans almak. Bu referans�n kad�nlar için daha geçerli oldu�unu ve oransal olarak kad�n liderlerin de önünün aç�laca��n�; ama asl�nda toplamda lider kalitesinde s�çrama olaca��n� ekliyor.

�kincisi; sezgilerimize güvenmemek, varsayd��m�zdan daha az sezgisel oldu�umuzu kabullenmek. Özellikle, i� görü�melerindeki ve/veya medyadaki röportajlardaki izlenimlere mesafe koyulmas� gerekti�ini söylüyor. Ne kadar iyi niyetli olsak da, bu izlenimlerin zihnimizdeki kal�plar ve ön yarg�larla beslendi�ini, bilinçalt�ndaki kal�plar� k�rma amaçl� e�itimlerin önemini vurguluyor. Son olarak; iyi liderler için lider seçimi ve beklentilerimizi geli�tirmemizin �art oldu�unu, ayn� zamanda engelleri a�an kad�n liderlerin taklide ba�vurmadan kendi kimlik ve özellikleriyle var olmalar�n�n önemini belirtiyor.
�nsan her �eyden önce ve her �eyden daha fazla, ‘Bu kez iyiler kazans�n’ istiyor.(*)

GELECE��M�Z DE, KADINLAR DA TEHD�T ALTINDA
Bu gidi�e “Bir dur” diyemezsek, yetkinli�i ve bilgisi yokken fikri olan beceriksiz liderler, bizleri oradan oraya savuracaklar. �klim krizine ‘Hikâye” diyecekler, kurumlar� i�levsizle�tirecekler, kavramlar�n içini bo�altacaklar. “Dünyan�n bin türlü hali var, ben kendi ülkeme bakar�m” diyebilirsiniz. “Ülkemizde gelece�imiz olan gençler ve kad�nlar tehdit alt�nda” derim. OECD ülkeleri içinde 14 ya� üzeri 20 ya� alt� gençlerde ümidi en k�r�k, ya�am memnuniyeti en dü�ük ve stres seviyesi en yüksek olanlar� bizim ülkemizde. ��sizli�in bellerini büktü�ü, liyakat düzenin olmad��na inand�klar� bir ortamda, 4 gencin 3’ünün yurt d��na göç hayâli var.

�STANBUL SÖZLE�MES�...
Sermaye göçü, beyin göçü somut bir e�ilim halinde. Di�er yandan, kad�nlara her alanda e�itlik derken, daha varolu�sal sorunlar�n� çözemedi�imizi, �iddetin önüne geçemedi�imizi, lay��yla uygulansa çözüm getirecek olan �stanbul Sözle�mesi’ni feshetti�imizin alt�n� çizmeliyim. Kad�nlar� geleneksel rollerine geri çekmek üzere bask�lar günbegün art�yor. Dünyay� ve ülkemizi ileriye götürecek iki temel gücü; gençleri ve kad�nlar� bu hegemonyaya teslim edemeyiz.
…bizim i�imiz denemek. Sonra yine denemek. “Daha iyi yenilmek”de�il, kazanacakm�� gibi denemek.

(*) OT Dergisi, Mart 2021 -Cesaret
(**) Why Do So Many Incompetent Men Become Leaders? (and how to fix this?)
(***) Confidence vs Competence