BUSINESS LIFE Ayl�k �� Hayat� & Ekonomi Dergisi

MERKEZ BANKASI'NA GÜVEN GER� GEL�R M�?

1.08.2023
815
facede

�nce ABD Merkez Bankas� (FED) sonra Avrupa Merkez Bankas� (ECB) faiz art��lar�na devam etti ve enflasyon tehlikesinin devam etti�ine i�aret ettiler. Ge�en hafta bir de TCMB Ba�kan�'n�n a��klamalar�n� izledik.

Orada da enflasyon vurgusu vard�. Önce intibam� payla�ay�m: San�yorum Merkez Bankas� Ba�kan� Erkan’�n bas�n kar��s�na ç�kt�� ilk toplant� oldu�u için tedirginli�i vard�. Ancak sorulan sorular� ustal�kla cevaplamay� bildi. Biraz da kad�n olmas�ndan kaynaklanan bir sempati vard�. Bas�n mensuplar� fazla h�rpalamad�lar. Buna ra�men sorular�n� özgürce sordular.

Hafize Gaye Erkan’�n bir önceki Merkez Bankas� Ba�kan� Kavc�o�lu’na göre teknik konulara daha fazla hakim oldu�u hemen fark edildi. Bu arada enflasyon beklentisini yüzde 50’nin üzerine ç�kararak, eldeki �artlar çerçevesinde gerçekçi oldu�unu da gösterdi. Ancak daha çok büyüme öncelikli oldu�unu ve faizi itidalli �ekilde art�racaklar�n� da saklamad�. Bu durum, daha önceki raporlar�mda bahsetti�im gibi TCMB Ba�kan� Erkan’�n piyasalarla Cumhurba�kan� Erdo�an aras�nda bir denge sa�lamak için çal��maya devam edece�ini gösteriyor.

Aç�klad�� raporda gerçekçi olmayan bir detaya rastlamad�m. Önümüzdeki aylar�n zor geçece�inin de alt�n�n çizildi�i raporda, bir önceki Ba�kan Kavc�o�lu’ndan farkl� olarak küresel çapta merkez bankalar�n�n faiz yükselterek enflasyonla mücadeleye devam etti�ini ifade etti.

YEN� BA�KAN GÜVEN VERD�

Önceki ba�kan sürekli olarak faiz silah�n�n kullan�lmas� konusunda bir ayr��ma oldu�unu iddia ediyordu. Gerçekçi de�ildi. Yeni ba�kan en az�ndan do�ru olan neyse onu söyleyerek güven verdi. Vergilerin enflasyon üzerinde yarataca�� yük konusunda Bakan �im�ek’i zor durumda b�rakmayacak “temenni” anlam�na gelebilecek beklentileri ifade etti. Sadece burada kendisine kat�lmad��m�, fiyat davran��lar�nda bozulmayla alakal� biraz daha piyasa bilgisine ihtiyaç duydu�unu söylemeliyim. “Vergiler yükselip kamu aç�� daralacak ve her �ey düzelecek” demek “Döviz yükselince cari fazla verece�iz” demek kadar kolayc�l�k. Yine de bunu amirlerine kar�� gösterdi�i esneklik olarak yorumlamak istiyorum. Hemen, Türkiye’nin dinamiklerinden uzak olmas�na ba�lamak istemiyorum.

Bunun haricinde bir gazetecinin “Faiz dü�erse enflasyon dü�er tezine kat�l�yor musunuz” sorusuna cevap vermeyerek, kolay kolay tuza�a dü�meyece�ini gösterdi. Sakin duru�unu bozmadan devam ederse ekonomi yönetiminde uzun süre yer alabilece�ini ispat etmi� oldu.

Sonuç olarak, aç�klamalar gerçekçi ancak herkes uygulama görmek istiyor. KKM, rezervlerin güçlenmesi ve kullan�m�, ihracata destek gibi konularda istikrar gösterdikçe, yeni atamalar�n da etkisiyle TCMB’ye güvenin geri gelece�ini dü�ünüyorum.

Sebep Sonuç �li�kileri Temelden De�i�irken…
Taleple alakal� eskiden belirli mevsimler olurdu. Yaz aylar�nda fabrikalar tatile girer, metropollerdeki devinim yava�lar, ayl�k enflasyon rakamlar� çok dü�ük hatta eksi seviyelerde ç�kar, sonra sonbahardan itibaren talep tekrar canlanmaya ba�lard�. Üniversite y�llar� olan 80’lerin sonu ve i�e ba�lad��m�z 90’lar�n ba��nda adeta ezberlenmi� bir süreçti bu.

2001 krizinden sonra i�ler biraz de�i�ti. Sermaye piyasalar� fon yaratmak için reel piyasaya ihtiyaç duymayacak hale geldi, hizmet sektörü sanayiden daha hareketli oldu, turizm mevsimi tüm y�la yay�ld�, dijitalle�me her yere egemen oldu. Geçenlerde baz� yak�nlar�m� bu geli�menin ayak seslerini nerede duydu�umu söyleyerek güldürdüm: “K�� aylar�nda da dondurma sat��lar�n�n devam etti�ini görünce de�i�imin geldi�ini anlad�m.” Eskiden dondurma yaz aylar� haricinde bildi�imiz bir ürün de�ilken �imdi dünyadaki tüm restoranlarda mutlaka var.

21. yüzy�lla beraber dijitalle�meye daha fazla yat�r�m yap�lmas�, ak�ll� telefonlar�n her i�lemi yapabilecek hale gelmesi, uçaklardan her türlü ta��ta kadar internetin çal��mas� kaç�n�lmaz olarak i�lem say�s�n� art�rd�. Bu i�lemlere finansman yarat�ld�� sürece talep canl� kald�, fiyat art��lar� makul seviyedeyken �ikayet eden olmad�. Ancak hem pandemi hem Rusya-Ukrayna krizi pe� pe�e gelip hammaddeden nihai ürünlere kadar her kalemde stokçuluk ve do�al olarak fiyat yükseli�leri yarat�nca “365 güne yay�lm�� canl� talep” ile ba�a ç�kman�n yollar� arand�. S�k�nt� �u ki talebi h�zl� a�a��ya çekmek hem büyüme sorunlar� hem artan i�sizlik sebebiyle siyasi s�k�nt� yaratacakt�. Bu nedenle ABD ve AB enflasyonla mücadelede tereddüt ettiler. Do�al olarak merkez bankalar� geç kald�. �imdi resesyon endi�esiyle faizleri dikkatli art�r�yorlar.

Piyasaya Sürekli Müdahale Olumlu Sonuç Vermez

Piyasa ekonomisinin hakim oldu�u yerlerde mal ve hizmetlerin fiyatlar�na do�rudan müdahale imkan� olmad�� için faiz yükseltme ve parasal s�k��t�rmayla enflasyonla mücadeleye devam ediliyor. Türkiye’de birbirinden farkl� reçeteler denendi. Makro �htiyati tedbir ad� alt�nda sunulan reçetelerle para piyasalar�n� “s�k��t�r-gev�et” tarz�nda dinamik yönetmeye kalkt�k. Dövize ilgi olmas�n diye dövize benzeyen enstrümanlar yaratt�k, reel piyasaya do�rudan müdahale ettik, kredileri k�st�k. Ancak ücretleri ve maa�lar� yükselterek enflasyonun alt�ndaki ate�i yakmaya devam ettik, kamu harcamalar�nda da h�z kesmedik. Ortaya ç�kan aç�� daraltmak için vergileri yükselttik, bu da hayat pahal�l��n� art�rd�. Bu sefer tekrar maa� ve ücret ayarlamas� yap�laca�� duyuruldu.

Hesaplamalar�m�za göre temmuz ay� enflasyonu oldukça yüksek gelecek. Çift hane olmas� ihtimali de var. Merkez Bankas�’n�n a�ustos ay�ndaki toplant�s�nda politika faizlerini yüzde 20’den daha yükse�e ç�karamayaca��n� tahmin ediyorum. Bu durumda kredi faizlerini yükseltme ve s�n�rlama ad�mlar�n�n yaz sonuna kadar devam edece�ini söylemek falc�l�k olmaz. Paray� s�k��t�rd��m�z zaman bir k�s�m döviz sat��n�n gelece�i a�ikar, turizm gelirlerinden de beklentimiz var. Ekonomi yönetiminin yaz aylar�n� kazas�z belas�z atlatma hamleleri belli ki a�ustosta devam edecek.

Gelecek y�l 31 Mart’ta gerçekle�mesi beklenen yerel seçimler öncesinde bu 2023’ün Ekim-Kas�m aylar�nda adaylar belli olmaya ba�layacak. Bu süreçte ekonomide talep yetersizli�i veya büyümede gerileme ya�anmamas� için çaba verilecektir. Ocaktan itibaren bu çal��malar�n zirve noktas�na ula�aca��n� dü�ünüyorum. Bu sebeple en geç 2023 Kas�m ay�ndan itibaren kredilerde yine bir geni�leme ya�anaca�� dü�ünülebilir. Bu çerçevede her ne kadar KKM enstrüman�n� bankalar için cazip olmaktan ç�karacak hamleler yap�lsa da özellikle bireylerin ilgisinin devam edece�ini dü�ünüyorum. Bankalar�n TL mevduat oranlar�n� art�rarak KKM’den bu tarafa çekmek için u�ra� vereceklerini de tahmin ediyorum. Ancak bu �artlar alt�nda KKM’ye uygulanan faiz oranlar�ndan çok daha yüksek faiz teklif etmeleri gerekecek.