YÜKSEK ENFLASYON NE KADAR SÜRER?

• 1.02.2022
• 1738
• Twitter'da Paylaþ
• facede

Prof. Dr. Emre ALKÝN

Düþük büyüme korkusu, Merkez Bankalarýnýn faiz yükseliþi ve parasal daralma konusunda tereddüt etmelerine yol açarken, enflasyonun yapýþkanlýðý artýyor. Hele ki, parasal geniþlemenin devamý büyümeyi garanti altýna alamýyorken, enflasyonun yükselmesi herkesi endiþeye sevk ediyor.

BD Merkez Bankasý (FED)* kararýndan sonra yapýlan açýklama gösteriyor ki, bizi bekleyen iki senaryo var. Daha önceki yazýlarýmda birkaç kez bahsettim; ancak tekrar hatýrlatmakta fayda olduðunu düþünüyorum: 
1 Ilýmlý Büyüme ve Yüksek Enflasyon
2 Düþük Büyüme ve Yüksek Enflasyon

ORTAK PAYDA...
Küresel olarak kabul görmüþ bu farklý senaryonun ortak paydasý, yüksek enflasyon. Söz konusu geliþmenin, sadece tedarik zincirindeki kopmalara baðlanmasý kolaycýlýk olur. Merkez Bankalarýnýn hesapsýzca saldýðý paralar ve faizlerin negatif seviyelerde dolaþmasý, yatýrýmcýlarýn emtia piyasalarýnda yoðun iþlem yapmalarý sonucunu doðurdu. Reel sektördeki aksaklýklara spekülatif hareketler de eklenince, fiyatlarýn yükselmesi kaçýnýlmaz oldu. 

EROZYON!
Tüketici talebindeki kýrýlganlýða raðmen, fiyat yükseliþlerindeki hareketin Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE oranlarýna yansýmasý bizlere, adeta üreticilerin çaresiz olduðunu gösterdi. Mal veya hizmetleri tedarik etmek fiyatýndan daha önemli hale gelince, hem fiyatlama davranýþlarý bozuldu hem de gelecek beklentileriyle alakalý gözle görülür bir erozyon gerçekleþti.

ENERJÝ VE EMTÝADAKÝ  FÝYAT HAREKETLERÝ... 
2017 ile 2020 arasýnda sürekli düþen petrol fiyatlarýnýn, pandemi ile beraber sertçe yükseldiðini gördük. Enerji dýþý emtiada da benzer bir grafiðe þahitlik ettik. Güçlü bir þekilde yolda yürümeye çalýþan küresel büyüme ile küresel ticaretin çabasý da takdire deðerdi. Önce Çin, ardýndan da diðer ülkeler hýzla toparlanýrken, 2021 yýlýndan itibaren enerji ve emtiadaki fiyat hareketleri önce sertleþti, sonra da sakinleþti.

ÞOK TESÝRÝ...
Yýllýk karþýlaþtýrmalar ile bakýldýðýnda karþýmýza, enerji fiyatlarýnýn yarattýðý maliyet yükünün, uzun bir süre daha sektörler tarafýndan taþýnacaðýna dair bir görüntü çýkýyor. Özellikle Türkiye’de bu etkilerin önümüzdeki aylarda daha fazla belirginleþeceði söylenebilir. “Euro Bölgesi”nde her ne kadar enerji fiyatlarýndaki sert dalgalanmalar sona ermiþ gözükse de, dalgalanmalarýn üretici fiyatlarý üzerindeki etkisi, piyasalar için þok tesiri yarattý. Emtia ve enerjideki geçiþ etkilerinin azalmasý, 2022’nin son çeyreðini bulabilir.

FED’ÝN FAÝZ ADIMLARI  BELÝRLEYÝCÝ OLACAK
Enflasyonu oluþturan küresel sebeplerden sonra, beklentilerdeki bozulmalara da bakalým... “Yeþil Mutabakat” ve “sýfýr karbon” hedefi, þu an en önemli meselelerden biri haline gelse de, büyüme hýzlarý arttýkça enerji talebinin de yükseleceði söylenebilir. Ancak 2022 büyüme beklentileri giderek bozulurken, enerji emtia fiyatlarýnda dalgalanmalar sürecek. Bu konuda bir baþka belirleyici unsur, FED’in faiz adýmlarý olacak. Beklenenden daha hýzlý ve fazla faiz yükseltilmesi para ve sermaye piyasalarýnda dengesizlik yaratýrken, geliþen ülkelerden para çýkýþýný hýzlandýrabilir.

TÜKETÝCÝ TALEBÝNDEKÝ BEKLENTÝLER... 
Tüketici tarafýndan bakýldýðýnda, temel mal ve hizmetlerdeki enflasyonun, küresel anlamda 2017-2020 arasýnda sakin seyrettiði; ama Mart 2020’den itibaren sert yükseliþ gösterdiði anlaþýlýyor. Beklentiler, bu hýzýn 2022 ilk çeyreðinde yavaþlamasý, ardýndan da 2023’e doðru düþüþe geçmesi yönünde. 

DIÞ TÝCARET ESNEKLEÞMELÝ
Türkiye her ne kadar AB Bölgesi, ABD, Çin ve OECD (Ýktisadi Ýþ Birliði ve Kalkýnma Örgütü) ortalamasýndan yüksek seyretse de, ayný iz düþümde bir profil çizeceðine dair beklentiler kuvvetli. Fakat birçok ülke 2020’nin ortalamalarýna dönerken, Türkiye’nin daha uzun süre bu seviyelerden uzak kalacaðýný söylemek yanlýþ olmaz.
Tüm bu geliþmeler elbette küresel talep üzerinde etkili oluyor. Baþta ABD olmak üzere, ülkelerin tamamýna yayýlmayan bir ekonomik düzelme varken; talep hâlâ yola kýrýlgan bir þekilde ediyor. Efektif talep, özel tüketim ve yatýrým, kamu harcamalarý, dýþ ticaretten oluþtuðuna göre, gelecek dönem ile ilgili büyüme beklentilerinin geriye doðru revize edildiðine þaþýrmamalý!

AB’YE YAKINLIK AVANTAJINI KULLANMAK
Toplam sipariþlerde dünya genelinde bir toparlanma görülse de, dýþ ticaretin güçlü seyri olmasa, iç talep konusunda ülkelerin sýkýntý çekeceði anlaþýlýyor. Bu ülkeler arasýnda Türkiye de var. Tedarik zincirlerinin kopmasýyla beraber AB’ye “yakýnlýk” avantajýný kullanan Türkiye, yükselen fiyatlar karþýsýnda zorlanan iç talep ile 2022’de yola devam edecek gibi gözüküyor. 

2022’DE EN ÇOK NELER KONUÞULACAK? 
Ülkelerin önemli bir kýsmýnda, üretici ve tüketicilerin enerji ile diðer emtia fiyatlarý karþýsýnda güç kaybýna uðramamalarý için, kamu desteðinin süreceði ya da artacaðý düþünülebilir. Dýþ ticaret ve vergi rejimlerinde, eski korumacý anlayýþlarýn yarattýðý enflasyonist etkiler, 2022’nin en çok konuþulan konularý arasýna girecek...