ENFLASYON RAKAMLARINA, NEDEN HÝÇ KÝMSE ÝNANMIYOR?

• 1.02.2021
• 3608
• Twitter'da Paylaþ
• facede

Prof. Dr. Emre ALKÝN

Merkez Bankasý, Naci Aðbal'ýn baþkanlýða geliþinden sonra söylem ve eylem uyumuyla güven saðlamaya baþladý. Enflasyon verileri üzerindeki tartýþmalara son verme görevi de Türkiye Ýstatistik Kurumu'na (TÜÝK) düþüyor.

Döneminde Türkiye’nin ünlü iktisatçýlarý arasýnda yer alan babam Prof. Dr. Erdoðan Alkin, köklü tarihe sahip kurumlarýn eleþtirilmesini pek sevmezdi. Çünkü istatistik toplamanýn, o dönemin insanlarýna göre her zaman bir adabý vardý. 

“GERÇEK, ER GEÇ ORTAYA ÇIKAR”
Babam, çok sayýda insan çalýþtýrýlan bir kurumda ortaya çýkan rakamlarýn, ezilip büzülerek manipüle edileceðine de inanmazdý. Önünde sonunda bu kurumda çalýþanlarýn bu durumu dayanamayýp ifþa edeceklerine dair bir güveni vardý. Erdoðan Hoca ve yaþýtlarý; ahlâk, vicdan ve rasyonelliðin egemen olduðu dönemlerde yaþadý. 2013 yýlýnda vefat edip aramýzdan ayrýlana kadar, kendisiyle bu konuda ciddi tartýþmalarýmýz olduðunu hatýrlýyorum. O, bana “Bunun tartýþýlmasý bile tehlikeli” diye serzeniþte bulunurdu.

GÜVENSÝZLÝK TOHUMLARI ATAN VERÝLER...
TÜÝK rakamlarýnýn manipüle edilip edilmediðine dair tartýþmalar, 2018 yýlýna kadar dedikodu ve altý çok da dolu olmayan eleþtirilerden ibaret. Ancak son 2-3 yýldan bu yana döviz rezervlerinden enflasyona, büyüme rakamlarýndan yabancý sermaye giriþlerine kadar, güvensizlik tohumu atýlan veri açýklamalarý gelmeye baþladý. Mesela; dolar kuru 1 yýlda yüzde 40’tan fazla yükselirken, enflasyon oranlarýnýn yüzde 14’te kalmasý, Erdoðan Hoca’nýn kültüründen gelen benim gibi kiþilerin bile kaþlarýnýn kalkmasýna sebep oldu. Ayný durum, iþsizlik rakamlarýnda da yaþanýyor. 

AÇIKLANAN RAKAMLARIN ÜZERÝNE GÖLGE DÜÞTÜ
Ýþsizlik tanýmý ile hane halký anketlerinde sorulan sorularýn bilgisi ýþýðýnda, iþsizlik rakamlarýnýn da tartýþýlabilir hale geldiðini görüyoruz. Tabi, iþ aramaktan vazgeçenleri iþsiz saymayan ve onlarý farklý bir iþsizlik tarifine doðru sevk eden yaklaþým, içinde bulunduðumuz þartlar altýnda ne kadar doðruyu yansýtýyor? Ýþte bu da oldukça tartýþýlýr bir durumdur. Özetle; ekonominin iyi gitmediðini, enflasyonun döviz kurlarý ve artan maliyetlerle kýrýlgan talebe raðmen yükseldiði, ÝÞKUR’a normalin iki-üç katý baþvuru aldýðýmýz bir ortamda “Ekonomi zirve yapýyor, yükseliyor” gibi açýklamalarýn gelmesi, maalesef açýklanan rakamlarýn üzerine gölge düþmesine yol açtý.

YATIRIM KARARLARINI OLUMSUZ ETKÝLER
Doðal olarak bazý ekonomistler ve uzmanlar inisiyatif alarak, TÜÝK verilerini de kullanarak kendi enflasyon oranlarýný açýklamaya baþladý. Elbette bu durum. giderek kafa karýþtýrýcý olmaya baþladý. Çünkü özel sektör ya da kamu fark etmez, tüm kurum ve kuruluþlar; bütçe, yatýrým, personel, harcama ve diðer politika ve yaklaþýmlarýný devletin açýkladýðý rakamlarýn referansýyla belirlerler. Eðer bu rakamlar gerçeði yansýtmýyorsa o zaman “Büyük bir açmazýn içine düþülmüþ” demektir. Bu sebeple, yerli ya da yabancý kuruluþlar, Türkiye’de herhangi bir yatýrým yaparken, enflasyon oranýný kýstas almak yerine, doðrudan döviz kurlarýný referans almak zorunda kalýyorlar.

MERKEZ BANKASI, ARZ-TALEP DENGESÝNE SAYGILI
Yeni Merkez Bankasý Baþkaný Naci Aðbal göreve baþlayana kadar, faiz oranlarýnýn da piyasadan kopuk belirlenmesi yüzünden yatýrým kararlarýnýn hangi referans noktalarýndan alýnacaðý konusunda büyük bir soru iþareti ortaya çýktý. Neyse ki yeni ekonomi yönetimi, piyasa gerçeklerini kabul eden ve arz-talep dengesine saygý gösteren bir yaklaþýmla yola devam ediyor. Ancak enflasyon verileri üzerindeki soru iþareti, hâlâ olduðu gibi yerinde duruyor. Ve açýklanan rakamlara neredeyse hiç kimse inanmýyor.

TÜÝK’TE, DEVRÝM GÝBÝ HAMLE BEKLENTÝSÝ
Merkez Bankasý’ndaki anlayýþ deðiþikliðinden sonra, yeni ekonomi yönetiminin devrim niteliðindeki yeni hamlesi, TÜÝK ve rakamlarýyla ilgili olabilir. Bir istatistiðin nasýl yapýlacaðý, uluslararasý kurumlar ve yýllarýn tecrübesiyle gayet iyi biliniyor. Burada sorun, çýkan sonuçta deðil, sonuca ulaþýrken veriyi nereden topladýðýnýzdýr. Dolayýsýyla, bir istatistik kurumunun uluslararasý kabul görmüþ metodlarý kullanýrken itibarlý duruþunu devam ettirmesi için mutlaka rakamlarýn olumlu çýkmasý için deðil, gerçekçi çýkmasý için uðraþýyor olmasý ve veriyi ona göre toplamasý gerekir.