GÜVENÝ YENÝDEN ÝNÞA ETMEK

• 1.02.2024
• 360
• Twitter'da Paylaþ
• facede

Canan Ercan Çelik

Ana tema olarak, güveni yeniden inþa etmeyi benimseyen Davos 2024'te, 450'den fazla oturum ve çalýþtay düzenlendi. Ayrýca, 50'den fazla yüksek etkili giriþim hayata geçirildi. Oturumlarýn ana baþlýklarý "Ayrýþmýþ, parçalanmýþ bir dünyada küresel iþ birliði ve güvenlik", "Yeni çaðda büyüme ve istihdam yaratma", "Yapay zeka: fýrsatlar ve zorluklar", "Ýklim, doða ve enerji alanýnda uzun vadeli stratejiler" þeklinde özetlenebilir.

Dünya Ekonomik Forumu'nun (WEF) 54. yýllýk toplantýsý olan Davos 2024, 3.000'e yakýn küresel lideri, politika yapýcýyý, þirket yöneticisini ve inovasyon elçisini bir araya getirdi. Liderler, artan jeopolitik gerilimlerin yarattýðý zorluklara ve jeo ekonomik problemlere deðinerek, üretkenlikle beraber daha sürdürülebilir ve hakkaniyetli bir gelecek için anlamlý rota ortaya koymaya çalýþtý. Ayný zamanda, yeni bir refah paradigmasý geliþtirme savý tartýþýldý. Türkiye ise resmi delegasyon olarak katýlýmcýlar arasýnda yoktu ve maalesef çok önemli bir etki aðýnýn dýþýnda kaldý.

Ana tema olarak, güveni yeniden inþa etmeyi benimseyen Davos 2024'te, 450'den fazla oturum ve çalýþtay düzenlendi. Ayrýca, 50'den fazla yüksek etkili giriþim hayata geçirildi. Oturumlarýn ana baþlýklarý “Ayrýþmýþ, parçalanmýþ bir dünyada küresel iþ birliði ve güvenlik”, “Yeni çaðda büyüme ve istihdam yaratma”, “Yapay zeka: fýrsatlar ve zorluklar”, “Ýklim, doða ve enerji alanýnda uzun vadeli stratejiler” þeklinde özetlenebilir.

KÜRESEL RÝSKLER

Dünya Ekonomik Forumu’nun (WEF) en önemli çýktýlarýndan biri de “Küresel Riskler Raporu”. Bu çalýþma 2 ve 10 yýllýk süreçte ekonomik, çevresel, jeopolitik, toplumsal ve teknolojik tehditleri deðerlendiriyor. 2 yýllýk süreç için öngörülen küresel risklerde en büyük sýçramayla ilk sýraya yerleþen “Bilgi kirliliði/ dezenformasyon” riski. Deðiþen teknolojiler ve iletiþim anlayýþýnýn toplumsal dinamikleri þekillendirdiði malum. Ancak 2024 yýlý farklý bir niteliðiyle bu riski ön plana çýkarýyor. Aralarýnda Türkiye’nin de bulunduðu 50 ülkede, 4 milyardan fazla seçmenin yerel ve genel seçimlerde oy kullanacaðý düþünüldüðünde, tercihleri etkileyebilecek sosyal medya temelli bilgi zehirlenmesi, mühendislik faaliyetleri, yapay zekayla kiþiye özel sahte bilgi üretmenin olasýlýðý ciddi bir endiþe kaynaðý. Ýkinci ve üçüncü sýradaysa “Sýradýþý iklim olaylarý” ile “Toplumsal kutuplaþmalar” var. Rapor, siyasi hýrslarýn aþýrý boyutlara çektiði kutuplaþmalarýn, dünya için daha da tehlikeli hale gelerek baskýcý rejimlerin alanýný geniþlettiðine ve riskin derinleþtiðine dikkat çekiyor.

Bu yýldan gelecek 10 yýla bakýnca, uzun vadede iklimle mücadele ve uyum alanýndaki riskler ön plana çýkarken aralarýna girebilen sosyal riskler “Ýstemsiz göç” ile “Toplumsal kutuplaþma” olarak görünüyor. Listedeki teknolojik risklerse “Bilgi kirliliði/ dezenformasyon”, “Yapay zekanýn olumsuz etkileri” ve “Siber güven(siz)lik” hususlarý. Katýlýmcýlarýn yüzde 90’ýnýn ortak endiþesi “siber güven(siz)lik”, yüzde 81’i geçtiðimiz yýla kýyasla daha fazla siber tehdide maruz kaldýklarýný belirtmiþ. Veri güvenliði adýna endiþe kaynaðý olan siber saldýrýlar, endüstriyel casusluk gibi hususlar günden güne artarak uluslararasý ticaret savaþlarýna kadar geniþ bir spektrumda etkili görünüyor.

DÜNYA BELÝRSÝZLÝK ÝÇÝNDE

WEF paydaþlarýnýn ortaya koyduðu tablo pek iç açýcý deðil. Dünyanýn iktisadi anlamdaki en büyük pazarlarý ekonomik, siyasi ve/veya askeri açýdan büyük bir belirsizlik içinde. Öte yandan halihazýrda Avrupa ve Orta Doðu’da fiilen; Kafkaslar, Asya ve Afrika’daysa gerilimleri süren bir savaþ hali, silahlý çatýþmalar dizini var. Özellikle Ukrayna, Ýsrail ve Tayvan odaklý geliþmelerin önümüzdeki dönemdeki dünya dengelerini sarsma potansiyeli yüksek görünüyor.

Ekonomik fýrsat eþitsizliði, pandemi, küresel tedarik zincirlerindeki problemler, enflasyonist dinamikler gibi pek çok faktörün etkisindeki dünyamýzda, ticari yapýlarýn ayakta kalmakta, bireylerin hayatlarýný idame ettirmekte giderek daha zorlandýðý bir süreçten geçiyoruz. Otomasyon, yapay zeka ve yüksek teknolojiyle güçlenen taraflar yýldýz toplarken, ayak uyduramayanlarýn sorunlarý çarpan etkisiyle büyüyor. Ülkemizdeki derin, dünya genelindeyse artan enflasyon problemi, arz kýsýtlarý, talep belirsizliklerinin birleþik etkileri yüksek faizlerin ve kronik enflasyonun önünü açýyor. Bu sürecin kýsa vadede KOBÝ’lerin varlýðýný tehdit etmesi, gelir adaletsizliðinin artarak dar gelirli bireyleri daha da maðdur etmesi bekleniyor.

Artan jeopolitik bölünmelerin ortasýnda güveni yeniden inþa etmenin ‘ACÝL’ ihtiyaç olduðu vurgulanýrken, bu aciliyetin adeta kurtarýcý olduðunun da altý çiziliyor. Çeþitli siyasi ve iþ liderleri, önyargýlarý ortadan kaldýrmanýn önemini vurgulayýp, farklýlýklar arasýnda köprü kurmayý ve küresel zorluklarýn üstesinden gelmek için birlikte çalýþmayý da tartýþtýlar. Ayrýca, yoksulluk, iklim deðiþikliði ve saðlýk hizmetleri de dahil olmak üzere krizlerin birbiriyle baðlantýlý olduðunu vurguladýlar.

GELÝÞMÝÞ ÝÞ BÝRLÝÐÝ ÇAÐRISI

Bu baðlamda, zirvede geliþmiþ iþ birliði çaðrýsý, hafta boyunca Ursula von der Leyen, Jake Sullivan ve Antony Blinken gibi diyaloðu teþvik eden liderler arasýnda tekrarlandý. Sullivan “Bir araya gelip akýllýca ve cesur kararlar alýrsak barýþ ve güvenlik mümkün” dedi. Volodimir Zelenski “Güveni Yeniden Ýnþa Etmek/ (Rebuilding Trust)” temasýnýn açýlýþýný yapan liderdi. Ukrayna ve Gazze baþlýklarý gündemden önemli bir pay aldý.

Ýþ birliðinin sadece güvenlik ve jeopolitik baðlamda kalmamasý gerektiði, Pedro Sánchez ve Emmanuel Macron'un yapay zeka yönetiþiminde iþ birliði çaðrýsýyla Dünya Bankasý Baþkaný Ajay Banga ve IMF Baþkaný Kristalina Georgieva’nýn popüler olmasa bile iklim deðiþikliðiyle mücadelede liderliðe duyulan ihtiyaç vurgusuyla desteklendi. Bu arada Davos 2024’te, odaktaki güven, iþ birliði ve güvenlik konusundaki önemli giriþimler destek buldu.

- Küresel Ýþ Birliði Barometresi*: Öyle ki küresel iþ birliði son 10 yýlýn büyük bölümünde ticaret ve sermaye, inovasyon ve teknoloji, iklim ve yeþil finans alanlarýnda giderek daha etkin hale gelirken, barýþ ve güvenlik alanýndaki iþ birliðinin azalmasý direnç ve olumsuz etki yaratmýþtý.

- Ýnsani Yardým ve Dayanýklýlýk Yatýrýmý Giriþimi**: Bu giriþim, yatýrýmýn etkisini artýrabilecek ve 15 milyar dolarýn üzerinde bir gelir elde edilmesine yardýmcý olabilecek 50'den fazla taahhüt duyurdu.

-  Küresel Öngörü Aðý***:  Geleceðe hazýrlýðý güçlendirmek için kamu ve özel sektör genelinde küresel uygulamalar için hizmet veren kuluçka merkezi desteklendi.

TEK BAÞINA ALTINDAN KALKMAK MÜNKÜN MÜ?

Gazeteci Serdar Kuzuloðlu’nun Küresel Risk Raporu’nun alt metni olarak iki maddede özetlediði yorumu, aslýnda zirvenin bütünü için de geçerli. Birincisi, ekonomiler artýk geleneksel deðiþkenlerden çok daha geniþ bir sinir aðýyla etkileþim halinde. Ýkincisiyse ülkelerin kaderini belirleyen koþullarýn neredeyse tamamý küresel ölçekli ve hiçbiri ülkelerin tek baþýna çözüm üretebileceði ve altýndan kalkabileceði yapýda deðil.

Samimiyetlerini sorgulayanlarýmýz olabilir, haklý olduklarý yadsýnamayacak kadar çok husus da var. Ama tüm bu gidiþat ve dinamikler ortak bir yönelim ve aciliyet hissiyle hareket etmeyi, iþ birliði fýrsatlarý üzerinden ilerlemeyi, güven baðlarýný yeniden inþa etmek için çaba harcamamýzý fazlasýyla gerektiriyor.

Seçim ve gelecek bizim. Temel soru ise nasýl bir gelecek istediðimiz?

*Global Cooperation Barometer

**Humanitarian and Resilience Investing Initiative

***The Global Foresight Network