BUSINESS LIFE Ayl�k �� Hayat� & Ekonomi Dergisi

YEN� VE DAHA GÜZEL B�R GELECEK H�KÂYES�

1.12.2021
1927
facede

Bireysel ve kolektif ��karlar�m�za, �z sayg�m�za ters d��memize yol a�an me�ruiyetlerin k�r�lmas�, zihin haritalar�m�z�n de�i�mesi, korkular�, cehaleti, her t�rl� dayatmay� k�rarken, bizlere, yeni ve Cumhuriyetimize yara��r daha g�zel bir hik�yenin �n�n� a�acak.

“Bizim en büyük problemimiz salg�n de�il, do�am�zda yer alan nefret, açgözlülük ve cehalet” Yuval Noah Harari

“AKLA Z�YAN B�R DURUM” TESP�T�...
Ekonomist Atilla Ye�ilada “Zihni Engelliler için Ekonomi Kurallar�” ba�l�kl� konu�mas�nda, 300 y�ll�k ekonomi külliyat� ve 200 y�la yak�n bir ekonomi prati�ine kar��n, ülkemizde baz� uzmanlar�n sa�lam bir esasa dayand�ramad�� bir ekonomi teoremini ve daha da ötesi, 85 milyon üzerindeki deneysel uygulamalar�n� “akla ziyan bir durum” olarak niteliyor. Üstelik, bu kuramlar ortaya kondu�undan beri, ülke ekonomimiz onar�lmas� güç yaralar alm��ken, daha da derin ve olumsuz etkiler yaratacak hamlelerle savrulmaya devam ediyoruz.
“Israr fazilettir; ama inatla�ma rezilettir.” Dücane Cündio�lu

EKONOM�Y� DE ‘ÇOK B�LEN’LER�M�Z VAR!
Büyük bir zaaf�m�z var, her konuyu biliyoruz; spor, siyaset, sa�l�k... Hakk�ndan gelmedi�imiz hiçbir konu yok. Ekonomiyi de ‘çok bilen’lerimiz var! Cehaletinin fark�nda olmayan, bilgisi yokken fikri olan nice ki�i, günden güne bu kurama yepyeni perspektifler, iddialar kat�p mecradan mecraya ko�arak köklendirmeye çal��yor. Yetmiyor, komplo teorilerini, olmayan tehditleri de potaya at�yor. Bu laf kalabal��nda susanlar kim derseniz, konunun uzmanlar�. Verileri bo�a koysa dolmayan, doluya koysa olmayan, hiçbir modeli i�letemeyen, analizi yapamaz hale gelenler...
Bu ya��ma kadar ekonomi ve hukuk alan�nda e�itim görmedi�im için yerindim. Bugün “�yi ki” diyorum; yoksa bu gidi�at�n sonuçlar�na maruz olan vatanda�, anne, i� kad�n� kimliklerinin içinde kalamaz, bir de meslek eti�i ve sorumluluk hissiyle, derdimi ba�a ç�kamayabilece�im derinliklere çekebilirdim.

DÜNYADAK� D�NAM�KLERDEN NEGAT�F FARKLILA�IYORUZ
Pandemide sa�l�k ve ekonomi ba�lam�nda hayat� sürdürmeye dair güçlükler ve kayg�lar�m�z katlanm��ken, küresel dünyadaki dinamiklerden de giderek negatif �ekilde farkl�la�t��m�z bir dönemdeyiz.
Bu süreçte, 2020 y�l�nda global GSMH’n�n (Gayri Safi Milli Has�la) %5 oran�nda azalarak, nesiller boyu deneyimledi�imiz en derin ekonomik krize i�aret etti�i bir tabloda, toplumlardaki depresyon ve kayg� bozuklu�u seviyesinin ortalama %30 dolay�nda artt��n�, bu etkilerin dü�ük gelir gruplar�nda, gençler ve kad�nlarda daha da yüksek oranlarda seyretti�i hep akl�m�zda olmal�.

“MUTLU” OLDU�UNU BEL�RTENLER AZINLIKTA
Türkiye’nin ki�i ba�� gelir seviyesi, sosyal destekler, hayat tercihlerinde özgürlük, yolsuzluk alg�s�, cömertlik/ba��ç�l�k ve distopya bile�keleri baz�nda yap�lan ‘Dünya Mutluluk Raporu 2021’ de�erlendirmesinde, 149 ülke aras�nda 104. olmas�, ancak Afganistan, Ruanda, �ran, Irak, Zimbabwe, Venezuela gibi ülkelerin önünde yer alabilmesi, bizdeki tablonun daha da olumsuz oldu�una i�aret ediyor. “TÜ�K 2020 Ya�am Memnuniyeti Ara�t�rmas�” da benzer �ekilde, mutlu oldu�unu belirtenlerin az�nl��a dü�tü�ünü, net olarak mutsuzlu�unu dillendirenlerin 2016 y�l�ndan beri her y�l artt��n� gösteriyor.

MA�ARA SENDROMU...
Ekonomik ve toplumsal sorunlarla beraber, günbegün derinle�en yoksulluk, açgözlülük, �iddet, nobranl�k, nefret, haks�zl�klar, e�itsizlikler ve iklim krizinin etkileri de büyüdükçe yüklerimiz a��rla��yor. “Acaba pandemi sürecinde ortaya ç�kan ‘Ma�ara Sendromu’na kap�l�p, dünyadan uzak ya�ayarak bu tablonun d��na ç�kabilir miyim?” dü�üncesi geçiyor akl�mdan. Sonra Ece Temelkuran’�n sorusunu hat�rl�yorum. “Yeni ve daha iyi bir hikâyeyi beraber yazmak için bir seçim yapmal�y�z. Hemen �imdi.” diyerek ba�latt�� “�imdi �çin Mektuplar” dizininde sordu�u bir soruyu...
“Herkes kendisini korkular�ndan s�y�racak, korkusu kar��s�nda kendini daha güçlü hissettirecek �eyi yapmal�. Benimki yazmak. Seninki nedir?” Ece Temelkuran

SOSYAL ME�RULA�TIRMA KURAMI
Bu devran dönecekse, bu devir geçecekse, formül ancak ümitvar olmaktan, dayan��madan, iyilik ve güzellikten geçecek. Beni en iyi hissettirecek ve güç verecek eylem, kendimizi hapsetti�imiz bir ba�ka kuramdan, “Sosyal Me�rula�t�rma Kuram�”ndan (SMK) özgürle�mekle, “Ego, Grup Kimli�i ve Sistem” me�ruiyetleri ile bugünümüzü ve gelece�imizi ipotek alt�ndan kurtarmakla olur.*
Ego me�ruiyeti, bizi verdi�imiz bir karardan caymam�z�, daha önceleri yapt��m�z seçimlerden farkl� bir yöne gitmemizi engelleyen, “Hata yapt�m, bu seçimin sonucunda ortaya ç�kan hâl, hâl de�il, benim özüme de ters” demekten al�koyan zihin.
Grup Kimli�i me�ruiyeti ise daha önceki tercihlerimizle olu�mu� aitlik duygusunun, sosyal kimliklerimizin d��na ç�kmamak, gruba ihanet etmemek üzere yeni ve daha iyi bir hikâyeyi yads�ma.
Ve son olarak, sistem me�ruiyeti, “Mevcut sistemin d��na ç�karsam yap� çöker, tüm düzen üzerime y�k�l�r hissiyle hareket etmek, ya da etmemek.”

ME�RU�YETLER�N KIRILMASI...
Bireysel ve kolektif ç�karlar�m�za, öz sayg�m�za ters dü�memize yol açan me�ruiyetlerin k�r�lmas�, zihin haritalar�m�z�n de�i�mesi, korkular�, cehaleti, her türlü dayatmay� k�rarken, bizlere, yeni ve Cumhuriyetimize yara��r daha güzel bir hikâyenin önünü açacak. O zaman ne denli güçlü ve özel oldu�umuzu birlikte görecek, bu kez dünyadan olumlu yönde ayr��aca��z.

* Sistemin Me�rula�t�r�lmas� Kuram�-Jost ve Banaji (1994): Aileler, kurumlar, sosyal gruplar, hükümetler ve do�ada var olan sosyal düzenlemeler �eklinde tan�mlanabilecek bir sistemi temsil eden; bask�n sosyal, siyasal, ekonomik ve benzeri ko�ullar�n kabul edilmesi, statükonun desteklenmesi ve me�rula�t�r�lmas� ile ortaya ç�kan psikolojik ve sosyal sonuçlara yöneliktir. Yaz�da, SMK kuram� üzerine Deniz Ülke Ar�bo�an yorumu esas al�nm��t�r.